Γεω­γρα­φία της φτώ­χειας στον και­ρό της κρί­σης - Ο­ΤΑΝ ΟΙ Α­ΓΟ­ΡΕΣ ΒΡΙ­ΣΚΟ­ΝΤΑΙ ΠΑ­ΝΩ Α­ΠΟ ΤΟΝ Α­ΝΘΡΩ­ΠΟ - Η κα­τα­πο­λέ­μη­ση της α­νέ­χειας εί­ναι α­γώ­νας για τη δη­μο­κρα­τία

πηγή: ΕΠΟΧΗ
Του
Θεό­δω­ρου Μη­τρά­κου*

Η τρέ­χου­σα οι­κο­νο­μι­κή κρί­ση, με την πε­ρι­στο­λή των κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών που ε­πέ­φε­ρε στο πλαί­σιο της δη­μο­σιο­νο­μι­κής προ­σαρ­μο­γής, έ­χει ε­πη­ρεά­σει δρα­μα­τι­κά τους διά­φο­ρους κοι­νω­νι­κούς δεί­κτες (α­νερ­γία, φτώ­χεια, α­νι­σό­τη­τα, κοι­νω­νι­κός α­πο­κλει­σμός κ.λπ.) και έ­χει κα­τα­στή­σει πο­λύ εύ­θραυ­στη την κοι­νω­νι­κή συ­νο­χή. Έτσι, εί­ναι βέ­βαιο ό­τι η με­λέ­τη των προ­βλη­μά­των της α­νι­σό­τη­τας, της φτώ­χειας και του κοι­νω­νι­κού α­πο­κλει­σμού α­πο­κτά ι­διαί­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον στην πε­ρίο­δο της τρέ­χου­σας κρί­σης. Τα ευ­ρή­μα­τα των ε­μπει­ρι­κών με­λε­τών μπο­ρούν να βο­η­θή­σουν ση­μα­ντι­κά στο δη­μό­σιο διά­λο­γο. Στη συ­νέ­χεια συ­νο­ψί­ζο­νται τα ευ­ρή­μα­τα α­πό τις λί­γες δια­θέ­σι­μες πο­σο­τι­κές ε­κτι­μή­σεις σε σχέ­ση με τις δια­στά­σεις και τη με­τα­βο­λή των κοι­νω­νι­κών δει­κτών της α­νι­σό­τη­τας και της φτώ­χειας στην Ελλά­δα κα­τά την πρό­σφα­τη πε­ρίο­δο της χρη­μα­το­πι­στω­τι­κής και δη­μο­σιο­νο­μι­κής κρί­ση. Τα δέ­κα ση­μα­ντι­κό­τε­ρα α­πό τα ευ­ρή­μα­τα αυ­τά εί­ναι τα ε­ξής:

Ένας στους πέ­ντε κά­τω α­πό το ό­ριο της φτώ­χειας

Πρώ­το­ν, με βά­ση τα πιο πρό­σφα­τα στοι­χεία της Έρευ­νας Ει­σο­δή­μα­τος και Συν­θη­κών Δια­βίω­σης των Νοι­κο­κυ­ριών (EU-SILC) που α­να­κοι­νώ­θη­καν πρό­σφα­τα α­πό την ΕΛ­ΣΤΑΤ για το 2011 (Δελ­τίο Τύ­που 2/11/2012), το 21,4% του πλη­θυ­σμού της χώ­ρας ή 901.194 νοι­κο­κυ­ριά με συ­νο­λι­κό α­ριθ­μό με­λών 2.341.400 ά­το­μα βρί­σκο­νται κά­τω α­πό το χρη­μα­τι­κό ό­ριο της σχε­τι­κής φτώ­χειας (με βά­ση τα ει­σο­δή­μα­τα του 2010). Ο δεί­κτης του κιν­δύ­νου σχε­τι­κής φτώ­χειας για την Ελλά­δα αυ­ξή­θη­κε κα­τά τα δύο πρώ­τα έ­τη της τρέ­χου­σας κρί­σης (ει­σο­δή­μα­τα 2008: 19,7%, 2009: 20,1%, 2010: 21,4%), ε­νώ πα­ρα­μέ­νει ση­μα­ντι­κά υ­ψη­λό­τε­ρος α­πό ό,τι στις πε­ρισ­σό­τε­ρες χώ­ρες της ΕΕ (ΕΕ-27: 16,4%, βλ. Πί­να­κα 1). Επι­ση­μαί­νε­ται ό­τι στην έ­ρευ­να του 2011, το χρη­μα­τι­κό ό­ριο της σχε­τι­κής φτώ­χειας για έ­να μο­νο­με­λές νοι­κο­κυ­ριό ή­ταν 6.591 ευ­ρώ το έ­τος (έ­να­ντι 7.178 το 2010), ε­νώ για έ­να τε­τρα­με­λές νοι­κο­κυ­ριό με δύο ε­νή­λι­κες και δύο παι­διά ή­ταν 13.842 ευ­ρώ (2010: 15.073). Το μέ­σο ε­τή­σιο δια­θέ­σι­μο ει­σό­δη­μα του συ­νό­λου των νοι­κο­κυ­ριών της χώ­ρας α­νήλ­θε το 2010 σε 21.590 ευ­ρώ, μειω­μέ­νο κα­τά 12,2%!! έ­να­ντι του προ­η­γού­με­νου έ­τους (2009: 24.224 ευ­ρώ), με­τά δη­λα­δή την ε­φαρ­μο­γή των ε­πώ­δυ­νων μέ­τρων του πρώ­του Μνη­μο­νίου.

Πί­να­κας 1.
Κίν­δυ­νος φτώ­χειας
σε χώ­ρες της Ευ­ρώ­πης,
2010 και 2011

Ο κίν­δυ­νος φτώ­χειας με­γα­λώ­νει

Δεύ­τε­ρο­ν, ε­ξαι­ρε­τι­κά υ­ψη­λό­τε­ρο εί­ναι το πο­σο­στό του πλη­θυ­σμού της χώ­ρας που βρί­σκε­ται σε κίν­δυ­νο φτώ­χειας ή κοι­νω­νι­κό α­πο­κλει­σμό (δηλ. δια­βιεί με υ­λι­κές στε­ρή­σεις ή και με χα­μη­λή έ­ντα­ση ερ­γα­σίας) το ο­ποίο α­νέρ­χε­ται σε 31,0% ή σε 3.403.000 ά­το­μα (Πί­να­κας 2). Επι­πλέ­ον, ο πλη­θυ­σμός που δια­βιοί σε νοι­κο­κυ­ριά που δεν ερ­γά­ζε­ται κα­νέ­να μέ­λος ή ερ­γά­ζε­ται λι­γό­τε­ρο α­πό 3 μή­νες συ­νο­λι­κά το έ­τος α­νέρ­χε­ται το 2011 σε 837.300 ά­το­μα, ε­νώ στο προ­η­γού­με­νο έ­τος (2010) α­νερ­χό­ταν σε 544.800 ά­το­μα (αύ­ξη­ση 53,7%!! μό­νο με την ε­φαρ­μο­γή των μέ­τρων του πρώ­του Μνη­μο­νίου).
Τρί­το­ν, α­νά­λο­γα δυ­σμε­νής εί­ναι η σχε­τι­κή θέ­ση της Ελλά­δος με­τα­ξύ των χω­ρών της ΕΕ και σε ό­ρους ει­σο­δη­μα­τι­κής α­νι­σό­τη­τας. Ει­δι­κό­τε­ρα, α­πό τα ί­δια στοι­χεία (EU-SILC 2011, ει­σο­δή­μα­τα 2010) προ­κύ­πτει ό­τι σε ό­ρους α­νι­σό­τη­τας η Ελλά­δα βρί­σκε­ται στις υ­ψη­λό­τε­ρες θέ­σεις (συ­ντε­λε­στής Gini 33,6) με­τα­ξύ των χω­ρών της ΕΕ (ΕΕ-27: 30,5). Επι­πλέ­ον, το πλου­σιό­τε­ρο 20% των νοι­κο­κυ­ριών στη χώ­ρα μας κα­τέ­χει 6,0 φο­ρές με­γα­λύ­τε­ρο με­ρί­διο ει­σο­δή­μα­τος α­πό ό,τι το φτω­χό­τε­ρο 20% (δεί­κτης S80/S20), ε­νώ ο α­ντί­στοι­χος λό­γος λαμ­βά­νει τι­μή 5,0 για το σύ­νο­λο των χω­ρών της ΕΕ-27.
Τέ­ταρ­το­ν, ε­ξαι­ρε­τι­κά δρα­μα­τι­κή εί­ναι η ε­πι­δεί­νω­ση των δει­κτών φτώ­χειας στην πε­ρίο­δο της τρέ­χου­σας κρί­σης, σε α­πό­λυ­τους ό­ρους δη­λα­δή ό­ταν το κα­τώ­φλι της φτώ­χειας πα­ρα­μέ­νει δια­χρο­νι­κά στα­θε­ρό σε ό­ρους πραγ­μα­τι­κής α­γο­ρα­στι­κής δύ­να­μης. Πράγ­μα­τι, ε­νώ το πο­σο­στό φτώ­χειας για το έ­τος 2010 υ­πο­λο­γι­ζό­με­νο με το κα­τώ­φλι φτώ­χειας του έ­τους 2005 (60% του διά­με­σου ει­σο­δή­μα­τος του 2005 εκ­φρα­σμέ­νου σε τι­μές του 2010 με βά­ση τον ε­ναρ­μο­νι­σμέ­νο δεί­κτη τι­μών κα­τα­να­λω­τή) ή­ταν 16,0%, το α­ντί­στοι­χο πο­σο­στό για το ε­πό­με­νο έ­τος (2011) έ­φτα­σε στο 22,9%. Με άλ­λα λό­για, μέ­σα σε έ­να μό­λις έ­τος στην πε­ρίο­δο της τρέ­χου­σας κρί­σης εί­χα­με αύ­ξη­ση της φτώ­χειας σε α­πό­λυ­τους ό­ρους κα­τά 6,9 πο­σο­στιαίες μο­νά­δες ή κα­τά 43,1%.

Πί­να­κας 2.
Πλη­θυ­σμός σε κίν­δυ­νο φτώ­χειας ή κοι­νω­νι­κό α­πο­κλει­σμό
σε χώ­ρες της Ευ­ρώ­πης, 2011

Στέ­ρη­ση βα­σι­κών α­γα­θών

Πέ­μπτο­ν, ο­μά­δες υ­ψη­λού κιν­δύ­νου φτώ­χειας στην Ελλά­δα εί­ναι κυ­ρίως οι ά­νερ­γοι (πο­σο­στό φτώ­χειας 44,0%) και ι­διαί­τε­ρα οι ά­νερ­γοι άν­δρες (πο­σο­στό φτώ­χειας 48,4%, αυ­ξη­μέ­νο κα­τά 10 πο­σο­στιαίες μο­νά­δες έ­να­ντι του προ­η­γού­με­νου έ­τους που ή­ταν 38,5%), τα μο­νο­γο­νεϊκά νοι­κο­κυ­ριά με του­λά­χι­στον έ­να ε­ξαρ­τώ­με­νο παι­δί (43,2% έ­να­ντι 33,4% το προ­η­γού­με­νο έ­τος), τα νοι­κο­κυ­ριά με έ­ναν ε­νή­λι­κα η­λι­κίας 65 ε­τών και ά­νω (29,7%), οι μη οι­κο­νο­μι­κά ε­νερ­γοί ε­κτός των συ­ντα­ξιού­χων (νοι­κο­κυ­ρές κ.λπ., 30,0%), οι γυ­ναί­κες (συ­νή­θως η­λι­κιω­μέ­νες) που ζουν μό­νες (25,8%), τα νοι­κο­κυ­ριά με 3 ή πε­ρισ­σό­τε­ρους ε­νή­λι­κες με ε­ξαρ­τώ­με­να παι­διά (24,7%), τα νοι­κο­κυ­ριά που δια­μέ­νουν σε ε­νοι­κια­σμέ­νη κα­τοι­κία (25,9%) αλ­λά και τα παι­διά η­λι­κίας 0-17 ε­τών (23,7%, βλ. Πί­να­κα 4).
Έκτο­ν, α­πό την ε­ξέ­τα­ση των δει­κτών για τις συν­θή­κες δια­βίω­σης του πλη­θυ­σμού στην Ελλά­δα προ­κύ­πτει ό­τι η στέ­ρη­ση βα­σι­κών α­γα­θών και υ­πη­ρε­σιώ­ν (δυ­σκο­λία ι­κα­νο­ποίη­σης βα­σι­κών α­να­γκών, α­νε­παρ­κείς συν­θή­κες στέ­γα­σης, ε­πι­βά­ρυν­ση α­πό τις δα­πά­νες στέ­γα­σης, α­δυ­να­μία πλη­ρω­μής δα­νείων ή α­γο­ρών με δό­σεις, δυ­σκο­λίες στην πλη­ρω­μή πά­γιων λο­γα­ρια­σμών, δυ­σκο­λία α­ντι­με­τώ­πι­σης των συ­νή­θων α­να­γκών, ποιό­τη­τα ζωής) δεν α­φο­ρά μό­νο το φτω­χό πλη­θυ­σμό, αλ­λά και ση­μα­ντι­κό μέ­ρος του μη φτω­χού πλη­θυ­σμού. Για πα­ρά­δειγ­μα, το πο­σο­στό του πλη­θυ­σμού που δια­μέ­νει σε κα­τοι­κία με στε­νό­τη­τα χώ­ρου α­νέρ­χε­ται σε 25,9% για το σύ­νο­λο του πλη­θυ­σμού, ε­νώ εί­ναι 23,2% για το μη φτω­χό πλη­θυ­σμό και 35,8% για το φτω­χό πλη­θυ­σμό. Επί­σης, το 24,9% του μη φτω­χού πλη­θυ­σμού έ­χει οι­κο­νο­μι­κή δυ­σκο­λία να α­ντι­με­τω­πί­σει έ­κτα­κτες, αλ­λά α­να­γκαίες δα­πά­νες α­ξίας πε­ρί­που 600 ευ­ρώ, ε­νώ το α­ντί­στοι­χο πο­σο­στό για το φτω­χό πλη­θυ­σμό ε­κτι­μά­ται σε 69,5%.
Έβδο­μο­ν, η α­να­δια­νε­μη­τι­κή ε­πί­δρα­ση των κοι­νω­νι­κών πα­ρο­χών στην Ελλά­δα, αν και βελ­τιώ­θη­κε τα τε­λευ­ταία έ­τη, πα­ρα­μέ­νει πε­ριο­ρι­σμέ­νη σε σύ­γκρι­ση με τις άλ­λες χώ­ρες της ΕΕ. Η μείω­ση της φτώ­χειας ε­ξαι­τίας του συ­νό­λου των κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών πε­ριο­ρί­ζε­ται στις 23,5 ε­κα­το­στιαίες μο­νά­δες (εκ των ο­ποίων 20,1 λό­γω συ­ντά­ξεων και μό­λις 3,4 λό­γω κοι­νω­νι­κών ε­πι­δο­μά­των) στην πε­ρί­πτω­ση της Ελλά­δος, έ­να­ντι 27,0 μο­νά­δων (17,5 λό­γω συ­ντά­ξεων και 9,5 λό­γω κοι­νω­νι­κών ε­πι­δο­μά­των) για το μέ­σο ό­ρο των χω­ρών της ΕΕ. Επι­ση­μαί­νε­ται πά­ντως ό­τι αυ­τός ο δεί­κτης α­πο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας βελ­τιώ­θη­κε στην Ελλά­δα τα τε­λευ­ταία έ­τη πριν την κρί­ση (α­πό 19,6 ε­κα­το­στιαίες μο­νά­δες το 2005 σε 22,3 το 2009). Η βελ­τίω­ση αυ­τή προήλ­θε κυ­ρίως α­πό τη μείω­ση του πο­σο­στού φτώ­χειας λό­γω των συ­ντά­ξεων (α­πό 16,6 ε­κα­το­στιαίες μο­νά­δες το 2005 σε 20,1 το 2011, βλ. Πί­να­κα 4) και ει­δι­κό­τε­ρα λό­γω των αυ­ξή­σεων που χο­ρη­γή­θη­καν στις κα­τώ­τε­ρες συ­ντά­ξεις και το Ε­ΚΑΣ στα τε­λευ­ταία έ­τη πριν την πε­ρίο­δο της τρέ­χου­σας κρί­σης.
Όγδοο, τα τε­λευ­ταία χρό­νια στην Ελλά­δα η φτώ­χεια φαί­νε­ται να με­τα­το­πί­ζε­ται α­πό την ο­μά­δα των η­λι­κιω­μέ­νων προς την ο­μά­δα των νεό­τε­ρων ζευ­γα­ριών με παι­διά, αλ­λά και προς τους νέ­ους ερ­γα­ζο­μέ­νους. Ει­δι­κό­τε­ρα, το πο­σο­στό των παι­διών μέ­χρι 15 ε­τών που ζουν κά­τω α­πό το ό­ριο της σχε­τι­κής φτώ­χειας αυ­ξή­θη­κε σε 23,7% το 2011 (ΕΕ-27: 20,2%), α­πό 19,3% το 2005 και εί­ναι υ­ψη­λό­τε­ρο κα­τά δύο και πλέ­ον ε­κα­το­στιαίες μο­νά­δες α­πό το α­ντί­στοι­χο πο­σο­στό του συ­νο­λι­κού πλη­θυ­σμού. Σε αυ­τό φαί­νε­ται ό­τι συ­νέ­βα­λαν η μείω­ση των κα­τώ­τα­των μι­σθών, η αύ­ξη­ση των ευέ­λι­κτων μορ­φών α­πα­σχό­λη­σης (με­ρι­κή α­πα­σχό­λη­ση, προ­σω­ρι­νή ερ­γα­σία κ.ά.) και η δρα­μα­τι­κή αύ­ξη­ση της α­να­σφά­λι­στης και πα­ρά­νο­μης ερ­γα­σίας.
Πί­να­κας 3. Επι­λεγ­μέ­νοι δεί­κτες κοι­νω­νι­κής συ­νο­χής

Πί­να­κας 3. Επι­λεγ­μέ­νοι δεί­κτες κοι­νω­νι­κής συ­νο­χής

Φτω­χοί «αρ­χη­γοί νοι­κο­κυ­ριών»

Ένα­το, κα­τά τη διάρ­κεια της τρέ­χου­σας δη­μο­σιο­νο­μι­κής κρί­σης και βα­θιάς ύ­φε­σης ο­ρι­σμέ­νες δυ­σμε­νείς ε­ξε­λί­ξεις και κυ­ρίως η δρα­μα­τι­κή αύ­ξη­ση του πο­σο­στού α­νερ­γίας (α­πό 7,2% το β’ και το γ’ τρί­μη­νο του 2008 σε 25,4% τον Αύ­γου­στο του 2012) ε­κτι­μά­ται ό­τι συ­νε­τέ­λε­σαν στην αύ­ξη­ση της φτώ­χειας και του κοι­νω­νι­κού α­πο­κλει­σμού στην Ελλά­δα. Επι­ση­μαί­νε­ται ε­πί­σης ό­τι η ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση του α­ριθ­μού των α­νέρ­γων (α­πό 355 χι­λιά­δες το γ’ τρί­μη­νο του 2008 σε 1.267.595 ά­το­μα τον Αύ­γου­στο του 2012) συν­δυά­ζε­ται και με άλ­λες α­κό­μη πιο α­νη­συ­χη­τι­κές πα­ρα­μέ­τρους στη διάρ­κεια της τρέ­χου­σας κρί­σης. Για πα­ρά­δειγ­μα, η α­νερ­γία έ­χει πλέ­ον πλή­ξει τον πιο σκλη­ρό πυ­ρή­να του κοι­νω­νι­κού ι­στού, κα­θώς το με­ρί­διο των α­νέρ­γων που δη­λώ­νουν “αρ­χη­γοί ή υ­πεύ­θυ­νοι νοι­κο­κυ­ριού” έ­χει αυ­ξη­θεί κα­τά 10 πε­ρί­που ε­κα­το­στιαίες μο­νά­δες κα­τά την τε­λευ­ταία τριε­τία.
Δέ­κα­το­ν, ο πλη­θω­ρι­σμός ε­πι­βα­ρύ­νει στην πε­ρίο­δο της κρί­σης πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρο τους οι­κο­νο­μι­κά α­σθε­νέ­στε­ρους. Πράγ­μα­τι, το 20% των πιο φτω­χών νοι­κο­κυ­ριών το 2011 α­ντι­με­τώ­πι­σε πλη­θω­ρι­σμό 3,7% έ­να­ντι 2,6% για το 20% των πιο εύ­πο­ρων νοι­κο­κυ­ριών (δια­φο­ρά 44,6%!!), ε­νώ το πρώ­το τρί­μη­νο του 2012 η δια­φο­ρά αυ­τή διευ­ρύν­θη­κε α­κό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρο (δια­φο­ρά 89,9%!!) κα­θώς το 20% των πιο φτω­χών νοι­κο­κυ­ριών α­ντι­με­τώ­πι­σε πλη­θω­ρι­σμό 2,8% έ­να­ντι 1,5% για το 20% των πιο εύ­πο­ρων.
Συ­νο­ψί­ζο­ντας, τέ­λος, στην πε­ρίο­δο της τρέ­χου­σας κρί­σης, η σύν­θε­ση του φτω­χού πλη­θυ­σμού άλ­λα­ξε ση­μα­ντι­κά ε­νώ η α­πό­το­μη μείω­ση του δια­θέ­σι­μου ει­σο­δή­μα­τος των νοι­κο­κυ­ριών και τα μέ­τρα που ε­λή­φθη­σαν στα πλαί­σια των δια­δο­χι­κών Μνη­μο­νίων εί­ναι βέ­βαιο ό­τι ο­δή­γη­σαν σε δρα­μα­τι­κή ε­πι­δεί­νω­ση των κοι­νω­νι­κών δει­κτών, της οι­κο­νο­μι­κής και κοι­νω­νι­κής ευη­με­ρίας και κυ­ρίως της α­πό­λυ­της φτώ­χειας, ό­ταν δη­λα­δή η γραμ­μή φτώ­χειας πα­ρα­μέ­νει στα­θε­ρή στα ε­πί­πε­δα που ή­ταν πριν την τρέ­χου­σα κρί­ση.

* Ο Θεό­δω­ρος Μη­τρά­κος εί­ναι δι­δά­κτο­ρας του Τμή­μα­τος Οι­κο­νο­μι­κής Επι­στή­μης του Οι­κο­νο­μι­κού Πα­νε­πι­στη­μίου Αθη­νών. 


****************************************************


Η κα­τα­πο­λέ­μη­ση της α­νέ­χειας εί­ναι α­γώ­νας για τη δη­μο­κρα­τία

Με μαρ­τυ­ρίες αν­θρώ­πων που βιώ­νουν κα­θη­με­ρι­νά τη φτώ­χεια ξε­κί­νη­σε η α­νοι­χτή συ­ζή­τη­ση που ορ­γά­νω­σε το Ελλη­νι­κό Δί­κτυο για την Κα­τα­πο­λέ­μη­ση της Φτώ­χειας την Πέ­μπτη 8 Νο­εμ­βρίου. Στό­χος της συ­ζή­τη­σης δεν ή­ταν μια α­κό­μα στα­χυο­λό­γη­ση των στα­τι­στι­κών στοι­χείων. Όπως τό­νι­σε και η πρό­ε­δρος του Ελλη­νι­κού Δι­κτύου Κα­τε­ρί­να Πού­του «Δεν δί­νου­με άλ­λο χρό­νο στο να α­να­λύ­σου­με πώς με­τρά­με τη φτώ­χεια. Την πο­λυ­τέ­λεια αυ­τή την α­φή­νου­με πί­σω. Δεν έ­χου­με χρό­νο να α­σχο­λη­θού­με με τον ο­ρι­σμό και την α­κρί­βεια του ο­ρι­σμού. Κυ­ρίως, για­τί φτά­σα­με στο ση­μείο να βου­τά­νε στο κε­νό άν­θρω­ποι α­πό τον τρί­το ό­ρο­φο. Η φτώ­χεια στη χώ­ρα α­φο­ρά 3,5 ε­κατ. αν­θρώ­πων και συ­νε­χώς διευ­ρύ­νε­ται, την ί­δια στιγ­μή που ο πλού­τος μα­ζεύε­ται στη μειο­ψη­φία του 5%. Άρα θέ­λου­με πια να δια­βά­ζου­με την ου­σία των α­να­γκών αυ­τής της κοι­νω­νίας. Θέ­λου­με μια κοι­νω­νία που να εί­ναι ε­νή­με­ρη, για να μπο­ρέ­σου­με να συ­νεν­νο­η­θού­με μα­ζί της, για να μπο­ρέ­σου­με να ορ­γα­νώ­σου­με α­πό τα κά­τω μια πρω­το­βου­λία α­ντί­στα­σης και αλ­λη­λεγ­γύης, με δια­φο­ρε­τι­κές ποιό­τη­τες και με τη συ­νεί­δη­ση ό­τι το συσ­σί­τιο μπο­ρεί να δί­νει τρο­φή, αλ­λά ε­μείς έ­χου­με την προσ­δο­κία ο λαός να μά­θει τον τρό­πο να διεκ­δι­κεί τα δι­καιώ­μα­τά του».

«Χτύ­πη­μα της φτώ­χειας» ή των φτω­χώ­ν;

Στό­χος της συ­ζή­τη­σης ή­ταν κυ­ρίως να α­να­δειχ­θεί πού ο­δη­γούν οι πο­λι­τι­κές των κρα­τώ­ν-με­λών της Ευ­ρω­παϊκής Ένω­σης, η ο­ποία μά­λι­στα το 2007 στη Λι­σα­βό­να εί­χε δε­σμευ­τεί ό­τι θα δώ­σει έ­να τε­λειω­τι­κό χτύ­πη­μα στη φτώ­χεια. Η «Στρα­τη­γι­κή 20-20», ό­πως εί­χε συμ­φω­νη­θεί, έ­θε­τε ως κύ­ριο στό­χο τον πε­ριο­ρι­σμό των φτω­χών κα­τά 20 ε­κα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πους μέ­χρι το 2020. Πα­ρά ταύ­τα, α­πό το 2007 μέ­χρι το 2009 οι άν­θρω­ποι που ζουν κά­τω α­πό το ό­ριο της φτώ­χειας αυ­ξή­θη­καν κα­τά 30 ε­κα­τομ­μύ­ρια. Έτσι, σή­με­ρα πά­νω α­πό 150 ε­κα­τομ­μύ­ρια άν­θρω­ποι σε ό­λη την Ευ­ρώ­πη δεν έ­χουν θέρ­μαν­ση στο σπί­τι τους, δεν μπο­ρούν να κα­λύ­ψουν τις κα­θη­με­ρι­νές τους α­νά­γκες σε φα­γη­τό ή κιν­δυ­νεύουν χά­σουν το σπί­τι τους.
Οι πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας που α­κο­λου­θούν οι ευ­ρω­παϊκές χώ­ρες βά­ζουν τις α­γο­ρές πά­νω α­πό τους αν­θρώ­πους, οι ο­ποίοι ο­δη­γού­νται σε ε­ξα­θλίω­ση. «Σε ο­ρι­σμέ­νες ευ­ρω­παϊκές χώ­ρες τα μέ­τρα που ε­πι­βλή­θη­καν και οι συ­νέ­πειές τους τις ο­δη­γούν ε­κτός ΕΕ», το­νί­ζει ο Σέρτ­ζιο Αΐρες, πρό­ε­δρος του Ευ­ρω­παϊκού Δι­κτύου Κα­τα­πο­λέ­μη­σης της Φτώ­χειας. «Εί­ναι ο­ξύ­μω­ρο και α­ντι­φα­τι­κό ό­τι ο­ρι­σμέ­να α­πό τα βα­σι­κά κρι­τή­ρια της έ­ντα­ξης μιας χώ­ρας στην ΕΕ δεν ι­κα­νο­ποιού­νται πια α­πό αυ­τές τις χώ­ρες. Κρι­τή­ρια ό­πως: ε­θνι­κή κυ­ριαρ­χία και δη­μο­κρα­τία, σε­βα­σμός στα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­μα­τα και ε­ξα­σφά­λι­ση ι­σό­τη­τας και ι­σο­νο­μίας για ό­λους και ό­λες», συ­μπλη­ρώ­νει. «Μα­ζί με την οι­κο­νο­μι­κή κρί­ση έρ­χε­ται μια άλ­λη ε­πι­κίν­δυ­νη συ­νέ­πεια: η ο­λο­σχε­ρής κρί­ση ε­μπι­στο­σύ­νης προς το πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα. Αυ­τό εί­ναι το τέ­λειο πλαί­σιο και πε­ρι­βάλ­λον για την εμ­φά­νι­ση του πιο βάρ­βα­ρου λαϊκι­σμού. Η ι­στο­ρία μάς δι­δά­σκει τι μπο­ρεί να συμ­βεί ό­ταν βρι­σκό­μα­στε σε μια τέ­τοια κα­τά­στα­ση και αυ­τό εί­ναι α­κρι­βώς που μας κα­νει να λέ­με ό­τι δεν κα­τα­πο­λε­μού­με α­πλώς τη φτώ­χεια και τον κοι­νω­νι­κό α­πο­κλει­σμό, πα­λεύου­με να σώ­σου­με τη δη­μο­κρα­τία», κα­τα­λή­γει.
Το πα­ρά­δο­ξο της συ­ζή­τη­σης που έ­χει α­νοί­ξει στην Ευ­ρώ­πη υ­πο­γράμ­μι­σε και η πα­νε­πι­στη­μια­κός Μα­ρί­να Αγγε­λά­κη: «Η συ­ζή­τη­ση πε­ρι­στρέ­φε­ται γύ­ρω α­πό έν­νοιες ό­πως η δη­μο­σιο­νο­μι­κή προ­σαρ­μο­γή, η λι­τό­τη­τα και οι πε­ρι­κο­πές. Το πα­ρά­δο­ξο εί­ναι ό­τι η συ­ζή­τη­ση γί­νε­ται σε έ­να πλαί­σιο που χρεια­ζό­μα­στε πε­ρισ­σό­τε­ρο και ό­χι λι­γό­τε­ρο κοι­νω­νι­κό κρά­τος. Η ει­κό­να της ΕΕ εί­ναι το λι­γό­τε­ρο α­πο­καρ­διω­τι­κή, α­φού η λή­ψη μέ­τρων γί­νε­ται με στό­χο τον πε­ριο­ρι­σμό των ελ­λειμ­μά­των και των ε­φη­συ­χα­σμό των α­γο­ρών».
Τα μέ­τρα αυ­τά ο­δη­γούν σε α­παν­θρω­πο­ποίη­ση των κοι­νω­νι­κών σχέ­σεων, προ­σθέ­τει η ε­γκλη­μα­το­λό­γος Σο­φία Βι­δά­λη. «Η με­τα­στρο­φή των κοι­νω­νι­κών σχέ­σεων εί­ναι μα­κριά α­πό τις βα­σι­κές αρ­χές του αν­θρω­πι­σμού και του δια­φω­τι­σμού, που κυ­ριάρ­χη­σαν για έ­να με­γά­λο διά­στη­μα στην Ευ­ρώ­πη. Έχου­με μια α­παν­θρω­πο­ποίη­ση των κοι­νω­νι­κών σχέ­σεων. Αφού πλέ­ον δια­χω­ρί­σα­με τον ε­αυ­τό μας α­πό τον Άλλον, ο Άλλος δεν εί­ναι πια άν­θρω­πος και του φε­ρό­μα­στε σαν μια μο­νά­δα».

Εξα­θλίω­ση για να μας ε­μπι­στευ­τούν οι α­γο­ρές

Πλέ­ον δεν υ­πάρ­χει συλ­λο­γι­κή α­νά­γνω­ση των κοι­νω­νι­κών προ­βλη­μά­των, ε­νώ κα­ταρ­γή­θη­κε με το τρί­το μνη­μό­νιο και η συλ­λο­γι­κή διεκ­δί­κη­ση δι­καιω­μά­των, τό­νι­σε ο Από­στο­λος Κα­ψά­λης, ε­πι­στη­μο­νι­κός συ­νερ­γά­της του Ι­ΝΕ ΓΣΕΕ. «Η α­στι­κή δη­μο­κρα­τία έ­χει κη­ρύ­ξει τον πό­λε­μο στα δι­καιώ­μα­τα και έ­χει α­να­κη­ρύ­ξει τη φτώ­χεια σε πυ­λώ­να της ε­ξό­δου α­πό την κρί­ση. Και αυ­τό το ε­πι­κύ­ρω­σε με το τρί­το μνη­μό­νιο και με την κα­τάρ­γη­ση των συλ­λο­γι­κών συμ­βά­σεων. Υπήρ­χε έ­νας ε­ξαρ­χής στό­χος να φτω­χύ­νου­με ό­λοι για να μπο­ρέ­σει να μπει η ΕΕ σε ά­νερ­γη α­νά­καμ­ψη. Μας προ­ε­τοι­μά­ζουν δη­λα­δή για έ­να μέλ­λον που θα πρέ­πει να α­πο­δε­χό­μα­στε τη φτώ­χεια, την ε­ξα­θλίω­ση, τη μα­ζι­κή α­νερ­γία, προ­κει­μέ­νου να ξα­να­ε­μπι­στευ­τούν οι α­γο­ρές τις χώ­ρες και να α­να­κάμ­ψει η ευ­ρω­παϊκή οι­κο­νο­μία. Με τις πο­λι­τι­κές τους υ­πο­χω­ρούν τα συλ­λο­γι­κά ο­ρά­μα­τα και α­να­δει­κνύο­νται οι ε­ξα­το­μι­κευ­μέ­νες συ­μπε­ρι­φο­ρές. Εδώ χρειά­ζε­ται να δώ­σου­με και μια μά­χη ι­δε­ο­λο­γι­κή για την προ­στα­σία δη­μο­κρα­τι­κών α­ξιών και συλ­λο­γι­κών ο­ρα­μά­των που ο­δή­γη­σαν αυ­τή την ή­πει­ρο κά­ποια στιγ­μή σε α­ξιο­πρε­πή δια­βίω­ση».
«Οι αρ­χη­γοί της ΕΕ α­κο­λου­θούν λά­θος μο­νο­πά­τι», συ­μπλη­ρώ­νει ο Φι­ντάν Φά­ρε­λ, διευ­θυ­ντής του Ευ­ρω­παϊκού Δι­κτύου. «Ανα­γνω­ρί­ζουν το τε­ρά­στιο μέ­γε­θος της κρί­σης και αυ­τό α­ντα­να­κλά­ται στον ο­δι­κό χάρ­τη που θα ο­δη­γή­σει σε μια νέα συν­θή­κη για την Ευ­ρώ­πη και κυ­ρίως την ευ­ρω­ζώ­νη, η ο­ποία δο­μεί­ται σε 4 ά­ξο­νες: τρα­πε­ζι­κή έ­νω­ση, δη­μο­σιο­νο­μι­κή έ­νω­ση, οι­κο­νο­μι­κή έ­νω­ση και πο­λι­τι­κή έ­νω­ση. Ακό­μη μια φο­ρά χά­νου­με τον βα­σι­κό πυ­λώ­να της κοι­νω­νι­κής Ευ­ρώ­πης». Και αυ­τή την κοι­νω­νι­κή Ευ­ρώ­πη πρέ­πει να τη διεκ­δι­κή­σου­με με α­γώ­νες σε ε­θνι­κό και πα­νευ­ρω­παϊκό ε­πί­πε­δο. «Δεν μπο­ρού­με να εν­δώ­σου­με στην α­πελ­πι­σία. Πρέ­πει να αν­τλή­σου­με κου­ρά­γιο α­πό τα κι­νή­μα­τα στην Ευ­ρώ­πη και αλ­λού, τα ο­ποία ορ­γα­νώ­νει η α­ντί­στα­ση των λαών και προ­τεί­νουν μια ε­ναλ­λα­κτι­κή πρό­τα­ση για έ­να μέλ­λον ι­κα­νό να πα­ρέ­χει μια κα­λή ζωή για ό­λους».

Ιωάν­να Δια­λει­σμά

Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της φτώ­χειας με α­ριθ­μούς

3.403.000 ά­το­μα βιώ­νουν τη φτώ­χεια ή κοι­νω­νι­κό α­πο­κλει­σμό
837.300 ά­το­μα μέ­νουν σε νοι­κο­κυ­ριά στα ο­ποία δεν ερ­γά­ζε­ται κα­νέ­να μέ­λος ή ερ­γά­ζε­ται λι­γό­τε­ρο α­πό 3 μή­νες το χρό­νο.
548,25 ευ­ρώ μη­νιαίως εί­ναι το ό­ριο της φτώ­χειας α­νά ά­το­μο
2.235 ευ­ρώ εί­ναι το μέ­σο ε­λά­χι­στο κα­θα­ρό μη­νιαίο ει­σό­δη­μα για την α­ντι­με­τώ­πι­ση των α­να­γκών των νοι­κο­κυ­ριών
400.000 οι­κο­γέ­νειες χω­ρίς ερ­γα­ζό­με­νο μέ­λος
1.267.595 ά­νερ­γοι
11,2% του πλη­θυ­σμού βρί­σκε­ται στο πο­σο­στό α­κραίας υ­λι­κής α­πο­στέ­ρη­σης