Το γυναικείο ζήτημα στα χρόνια της κρίσης

της Κατερίνα Σεργίδου
πηγή: rproject.gr

Σήμερα, μέσα στην πιο βαθιά οικονομική κρίση στην Ελλάδα και όχι μόνο, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πια ότι η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί, ότι οι γυναίκες έχουν κατακτήσει την ισότητα ή ότι η 8 Μάρτη είναι μια τυπική γιορτή, όπου οι γυναίκες γιορτάζουν την ελευθερία και την ισότητά τους.

Δυ­στυ­χώς η κρίση επι­βε­βαιώ­νει το γυ­ναι­κείο κί­νη­μα και την Αρι­στε­ρά, που επέ­με­ναν  ακόμα και στους πιο «κα­λούς και­ρούς» ότι πλάι στη γε­νι­κευ­μέ­νη κα­τα­πί­ε­ση και εκ­με­τάλ­λευ­ση, που βιώ­νει το σύ­νο­λο των ερ­γα­ζο­μέ­νων, υπάρ­χει και ζή­τη­μα γυ­ναι­κεί­ας κα­τα­πί­ε­σης και ότι η γυ­ναι­κεία απε­λεύ­θε­ρω­ση δεν είναι κάτι που κα­το­χυ­ρώ­θη­κε μια και έξω πριν από πολλά χρό­νια.

Ερ­γα­σία
Η κα­τά­στα­ση των γυ­ναι­κών στην Ελ­λά­δα απο­δει­κνύ­ει με τον πιο ξε­κά­θα­ρο τρόπο ότι, όταν οι υλι­κές συν­θή­κες αλ­λά­ζουν, στη συ­γκε­κρι­μέ­νη στιγ­μή προς το χει­ρό­τε­ρο, τότε η δε­δο­μέ­νη ισό­τη­τα ανα­τρέ­πε­ται, με απο­τέ­λε­σμα τη συ­ντη­ρη­τι­κο­ποί­η­ση. Οι πρώ­τοι που την πλη­ρώ­νουν σε τέ­τοιες συν­θή­κες είναι οι πιο ευά­λω­τοι, ανά­με­σα τους και η μισή ερ­γα­τι­κή τάξη, οι γυ­ναί­κες.

Οι ερ­γα­ζό­με­νες γυ­ναί­κες τα τε­λευ­ταία τρία χρό­νια είδαν τη ζωή τους να κα­ταρ­ρα­κώ­νε­ται. Σή­με­ρα, σύμ­φω­να με στοι­χεία της ΕΛ­ΣΤΑΤ του 2012,  μία στις τρεις γυ­ναί­κες είναι άνερ­γη. Συ­γκε­κρι­μέ­να οι γυ­ναί­κες κα­τα­λαμ­βά­νουν το 58,28% του συ­νό­λου των εγ­γε­γραμ­μέ­νων ανέρ­γων, ένα­ντι 41,72% των αν­δρών, ενώ η ανερ­γία φτά­νει στο 62% για τις νέες γυ­ναί­κες μέχρι 24 ετών. Επι­πλέ­ον, οι γυ­ναί­κες αμεί­βο­νται πε­ρί­που με το 78% των αμοι­βών των αν­δρών.

Η ανερ­γία οδή­γη­σε πολ­λές γυ­ναί­κες ξανά στο σπίτι και στην κα­τά­θλι­ψη, αφαι­ρώ­ντας την ανε­ξαρ­τη­σία και την αυ­το­πε­ποί­θη­ση που έχει μια ερ­γα­ζό­με­νη γυ­ναί­κα. Για πα­ρά­δειγ­μα,  ανά­με­σα στις χι­λιά­δες των ερ­γα­ζο­μέ­νων που μπαί­νουν σε κα­θε­στώς εφε­δρεί­ας στο δη­μό­σιο, υπάρ­χουν πάρα πολ­λές γυ­ναί­κες. Οι άνερ­γες ανα­γκά­ζο­νται είτε να δου­λέ­ψουν part time και ανα­σφά­λι­στα, για να συ­νε­χί­σουν να φέρ­νουν ένα ει­σό­δη­μα στο σπίτι, είτε να απο­δε­χτούν ότι πλέον δεν είναι ερ­γα­ζό­με­νες αλλά νοι­κο­κυ­ρές.

Όμως τα πράγ­μα­τα είναι δύ­σκο­λα και στην πε­ρί­πτω­ση που η ανερ­γία χτυ­πή­σει τον άντρα, αφού έχει πα­ρα­τη­ρη­θεί αύ­ξη­ση των φαι­νο­μέ­νων της βίας στο σπίτι με βα­σι­κή αιτία την αλ­λα­γή ψυ­χο­λο­γί­ας πολ­λών αντρών ανε­ξαρ­τή­τως του μορ­φω­τι­κού επι­πέ­δου. Το πιο τρα­γι­κό είναι ότι ακόμα και το να ζη­τή­σει βο­ή­θεια μια γυ­ναί­κα έχει γίνει δύ­σκο­λο, αφού μια σειρά δη­μό­σιες δομές προ­στα­σί­ας της γυ­ναί­κας έχουν κλεί­σει λόγω πε­ρι­κο­πών.

Στο με­τα­ξύ, πα­ρό­λο που τα πο­σο­στά σε­ξουα­λι­κής πα­ρε­νό­χλη­σης στο χώρο ερ­γα­σί­ας  έχουν αυ­ξη­θεί, οι κα­ταγ­γε­λί­ες έχουν μειω­θεί, αφού πολ­λές γυ­ναί­κες φο­βού­νται να μι­λή­σουν, για να μη χά­σουν τη δου­λειά τους. Σή­με­ρα οι γυ­ναί­κες που φτά­νουν στο δια­ζύ­γιο είναι πολύ λι­γό­τε­ρες, αφού δεν μπο­ρούν να συ­ντη­ρή­σουν τον εαυτό τους και τα παι­διά τους ή γιατί δεν υπάρ­χει η δυ­να­τό­τη­τα δια­τρο­φής.

Κα­τάρ­ρευ­ση του κοι­νω­νι­κού κρά­τους
Το με­γα­λύ­τε­ρο χτύ­πη­μα στα δι­καιώ­μα­τα των γυ­ναι­κών όμως έφερε η κα­τάρ­ρευ­ση του κοι­νω­νι­κού κρά­τους. Η γυ­ναί­κα ανέ­κα­θεν ήταν επι­φορ­τι­σμέ­νη με ένα διπλό ρόλο και μια διπλή κα­τα­πί­ε­ση.

 Ήταν πάντα  ερ­γα­ζό­με­νη εκτός και εντός σπι­τιού. Ήταν ανα­γκα­σμέ­νη ανέ­κα­θεν πέρα από την ερ­γα­σία της να προ­σφέ­ρει εθε­λο­ντι­κά τις υπη­ρε­σί­ες της στο σπίτι, να με­γα­λώ­νει τα παι­διά, να φρο­ντί­ζει για τη δια­τρο­φή της οι­κο­γέ­νειας, να είναι καλή σύ­ζυ­γος. Η δια­τή­ρη­ση ενός καλού επι­πέ­δου ζωής για την ερ­γα­τι­κή τάξη, καθώς και η ανα­πα­ρα­γω­γή της και­νού­ριας γε­νιάς ερ­γα­τών στη­ρί­ζε­ται σε με­γά­λο βαθμό στον κόπο και στις θυ­σί­ες των γυ­ναι­κών, που θε­ω­ρού­νται από την κοι­νω­νία υπεύ­θυ­νες για όλα αυτά που το κρά­τος έπρε­πε να προ­σφέ­ρει δω­ρε­άν.

Παρ’ όλα αυτά το στοι­χειώ­δες κοι­νω­νι­κό κρά­τος των πα­λιό­τε­ρων χρό­νων διευ­κό­λυ­νε τη ζωή των ερ­γα­ζο­μέ­νων και ιδιαί­τε­ρα των γυ­ναι­κών. Το κλεί­σι­μο των παι­δι­κών σταθ­μών μόνο φέτος προ­κά­λε­σε τον απο­κλει­σμό 61.000 παι­διών, η κα­τάρ­ρευ­ση της δη­μό­σιας υγεί­ας, η μη ύπαρ­ξη γη­ρο­κο­μεί­ων, η κα­τάρ­ρευ­ση ορ­γα­νι­σμών όπως η «βο­ή­θεια στο σπίτι», η κα­τάρ­γη­ση της ερ­γα­τι­κής εστί­ας, η διά­λυ­ση κοι­νω­νι­κών δομών ψυ­χι­κής υγεί­ας, εξαρ­τη­μέ­νων αν­θρώ­πων και πολ­λών άλλων φορ­τώ­νουν την οι­κο­γέ­νεια και ιδιαί­τε­ρα τη γυ­ναί­κα με και­νού­ριους ρό­λους.

Η γυ­ναί­κα ή η για­γιά φρο­ντί­ζουν μόνες τους τα παι­διά μέχρι να πάνε σχο­λείο, τους δια­βά­ζουν, αν δεν υπάρ­χουν λεφτά για φρο­ντι­στή­ρια, πε­ρι­θάλ­πτουν τους ηλι­κιω­μέ­νους, ση­κώ­νουν το βάρος για τα μέλη της οι­κο­γέ­νειας που έχουν προ­βλή­μα­τα υγεί­ας, αγω­νιούν για να εξοι­κο­νο­μή­σουν χρή­μα­τα για να πλη­ρώ­σουν τους λο­γα­ρια­σμούς.

Και δεν συ­ζη­τά­με βέ­βαια τι γί­νε­ται στην πε­ρί­πτω­ση των ανύ­πα­ντρων ή χω­ρι­σμέ­νων γυ­ναι­κών με παιδί, των ανα­σφά­λι­στων ή με­τα­να­στριών γυ­ναι­κών που δεν έχουν τη δυ­να­τό­τη­τα να με­γα­λώ­σουν τα παι­διά τους. Το τε­λευ­ταίο επί­τευγ­μα της μνη­μο­νια­κής κυ­βέρ­νη­σης είναι η πρό­σφα­τη ανα­κοί­νω­ση του υπουρ­γεί­ου υγεί­ας να κα­ταρ­γή­σει το επί­δο­μα το­κε­τού, το οποίο θα δι­καιού­νται μόνο όσες γεν­νούν στο σπίτι.

Ση­μα­ντι­κό πρό­βλη­μα απο­τε­λεί το γε­γο­νός ότι οι γυ­ναί­κες δεν μπο­ρούν να κά­νουν –αν επι­θυ­μούν – έκτρω­ση στα δη­μό­σια νο­σο­κο­μεια, με απο­τέ­λε­σμα είτε να αυ­ξη­θούν οι ανε­πι­θύ­μη­τες εγκυ­μο­σύ­νες είτε οι φτω­χό­τε­ρες γυ­ναί­κες να επι­σκέ­πτο­νται ιδιω­τι­κές κλι­νι­κές χα­μη­λού κό­στους και αμ­φι­βό­λου ποιό­τη­τας. Και βέ­βαια, τη χρο­νιά που πέ­ρα­σε, ξε­δι­πλώ­θη­κε όλος ο σε­ξι­σμός του συ­στή­μα­τος, με την επί­θε­ση κατά των ορο­θε­τι­κών γυ­ναι­κών. Στή­θη­κε ένα κυ­νή­γι μα­γισ­σών απέ­να­ντι στις πιο αδύ­να­μες γυ­ναί­κες, με την κα­τη­γο­ρία ότι οι με­τα­νά­στριες πόρ­νες είναι υπεύ­θυ­νες για την μό­λυν­ση των ελ­λη­νι­κών οι­κο­γε­νειών.

Κα­τα­πί­ε­ση 
Ο κα­τά­λο­γος που απο­δει­κνύ­ει πόσο η κρίση έχει χτυ­πή­σει πρώτα και κύρια τις γυ­ναί­κες είναι τε­ρά­στιος. Το ζή­τη­μα είναι πώς μπο­ρού­με να βά­λου­με ένα τέλος σε αυτή την κα­τα­πί­ε­ση.

Το πρώτο βήμα είναι να πα­ρα­δε­χτού­με πως οι γυ­ναι­κεί­ες διεκ­δι­κή­σεις δεν είναι πο­λυ­τέ­λεια. Δεν μπο­ρού­με να συ­ζη­τά­με για ισό­τη­τα και δι­καιο­σύ­νη, αν δεν πε­ρι­λαμ­βά­νου­με τα δι­καιώ­μα­τα της μισής ερ­γα­τι­κής τάξης σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο. Πώς μπο­ρού­με να μι­λά­με για ερ­γα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα, αν δεν πε­ρι­λαμ­βά­νου­με τα δι­καιώ­μα­τα των γυ­ναι­κών;

Το δεύ­τε­ρο ζή­τη­μα είναι ότι η βελ­τί­ω­ση της θέσης της γυ­ναί­κας δεν απο­τε­λεί υπό­θε­ση μόνο των γυ­ναι­κών, αλλά του συ­νό­λου της κοι­νω­νί­ας. Το κοι­νω­νι­κό κρά­τος δεν κα­ταρ­ρέ­ει μόνο στις πλά­τες της γυ­ναί­κας, αλλά πάνω σε όλη την κοι­νω­νία. Όταν οι γυ­ναί­κες λυ­γί­ζουν, λυ­γί­ζουν και όσοι στη­ρί­ζο­νται πάνω τους.

Το τρίτο ζή­τη­μα είναι ότι η απε­λευ­θέ­ρω­ση των γυ­ναι­κών δεν εξαρ­τά­ται από τη γυ­ναι­κεία πο­σό­στω­ση στη βουλή ή στα κόμ­μα­τα της Αρι­στε­ράς. Βε­βαί­ως η συμ­με­το­χή των γυ­ναι­κών στην πο­λι­τι­κή είναι βα­σι­κό θέμα, αλλά αυτή δεν επι­βάλ­λε­ται με κα­νό­νες, εξα­σφα­λί­ζε­ται από την εν­θάρ­ρυν­ση των γυ­ναι­κών στο να συμ­με­τέ­χουν πραγ­μα­τι­κά στους πο­λι­τι­κούς και κοι­νω­νι­κούς αγώ­νες, στα κόμ­μα­τα της Αρι­στε­ράς, στα σω­μα­τεία και στα συν­δι­κά­τα. Κυ­ρί­ως όμως κα­θο­ρί­ζε­ται από το πόσο διευ­κο­λύ­νε­ται η κα­θη­με­ρι­νό­τη­τά τους.

Επο­μέ­νως, η Αρι­στε­ρά πρώτα απ’ όλα πρέ­πει να διεκ­δι­κή­σει και να επι­βά­λει με τους αγώ­νες της, είτε βρί­σκε­ται στην κυ­βέρ­νη­ση είτε όχι, την επα­να­φο­ρά του κοι­νω­νι­κού κρά­τους και όλων των δομών που θα επι­τρέ­ψουν στη γυ­ναί­κα να βγει από το σπίτι.

Η απε­λευ­θέ­ρω­ση των γυ­ναι­κών πρέ­πει να είναι προ­τε­ραιό­τη­τα στην ατζέ­ντα της Αρι­στε­ράς όχι ως κομ­μά­τι του «φε­μι­νι­στι­κού τμή­μα­τός της», αλλά με την πε­ποί­θη­ση ότι δεν μπο­ρού­με να μι­λά­με για αλ­λα­γή της κοι­νω­νί­ας χωρίς την απε­λευ­θέ­ρω­ση όλων των κα­τα­πιε­σμέ­νων. Ευ­τυ­χώς οι γυ­ναί­κες στην Ελ­λά­δα και διε­θνώς, όπως έκα­ναν πάντα, έχουν πρω­το­στα­τή­σει στους αγώ­νες ενά­ντια στην κρίση, στους αγώ­νες για την απε­λευ­θέ­ρω­ση.

Πα­ρό­τι στοι­χί­ζει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο στις γυ­ναί­κες να χά­νουν το με­ρο­κά­μα­το της απερ­γί­ας, στην Ελ­λά­δα συ­νε­χί­ζουν να απερ­γούν και βγαί­νουν στο δρόμο ακόμα και κό­ντρα στη θέ­λη­ση των συ­ζύ­γων τους. Από την Αί­γυ­πτο και την Τυ­νη­σία μέχρι την Ινδία, από την Ελ­λά­δα μέχρι την Αμε­ρι­κή, οι φω­το­γρα­φί­ες των δια­δη­λώ­σε­ων είναι γε­μά­τες με γυ­ναι­κεί­ες γρο­θιές και αν­θρώ­πι­νες αλυ­σί­δες που συ­γκρού­ο­νται και πα­λεύ­ουν για έναν κα­λύ­τε­ρο κόσμο.

Η ιστο­ρία μιας σπου­δαί­ας μέρας
Η 8 Μάρτη προ­τά­θη­κε ως διε­θνής μέρα των ερ­γα­ζό­με­νων γυ­ναι­κών το 1910 από τη Γερ­μα­νί­δα σο­σια­λί­στρια Kλάρα Tσέτ­κιν, για να τι­μή­σει τους με­γα­λειώ­δεις αγώ­νες των ερ­γα­τριών της Nέας Yόρ­κης,  που έκα­ναν την πρώτη ιστο­ρι­κά κα­τα­γε­γραμ­μέ­νη απερ­γία γυ­ναι­κών στις 8 Μάρτη του 1857.

Τότε  οι ερ­γά­τριες στην υφα­ντουρ­γία και τα ρα­φτά­δι­κα διεκ­δί­κη­σαν «δε­κά­ω­ρη δου­λειά, φω­τει­νές και υγιει­νές αί­θου­σες ερ­γα­σί­ας, ίσα με­ρο­κά­μα­τα με τους κλω­στο­ϋ­φα­ντουρ­γούς και τους ρά­φτες». Η δια­δή­λω­ση των γυ­ναι­κών χτυ­πή­θη­κε από την αστυ­νο­μία και βά­φτη­κε στο αίμα.

Ο πρώ­τος πραγ­μα­τι­κός γιορ­τα­σμός της μέρας της γυ­ναί­κας έγινε το 1917 στη Pωσία, όταν οι δια­δη­λώ­σεις των γυ­ναι­κών ση­μα­το­δό­τη­σαν την επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη. Εκεί­νη τη μέρα, στις 8 του Mάρτη, οι γυ­ναί­κες της Πε­τρού­πο­λης κα­τέ­βη­καν σε απερ­γία στις βιο­τε­χνί­ες της κλω­στο­ϋ­φα­ντουρ­γί­ας, διεκ­δι­κώ­ντας «ψωμί και ει­ρή­νη» και βελ­τί­ω­ση της ζωής τους.