Των Γιώργου Δαρεμά και Μαρίκας Φραγκάκη*
Η αυξανόμενη συγκέντρωση του πλούτου, από τη μία πλευρά, και η διευρυνόμενη φτώχεια, από την άλλη, αποτελούν τα θέματα του πανευρωπαϊκού συνεδρίου, που διοργανώνεται στην Αθήνα (18-20 Απριλίου) από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο ATTAC. Στόχος του συνεδρίου είναι (1) η διερεύνηση της υφιστάμενης κατάστασης, των βαθύτερων αιτιών και των επιπτώσεων της αυξανόμενης ανισοκατανομής εισοδήματος και πλούτου στην Ευρώπη, (2) η ανταλλαγή απόψεων για τις κατά τόπους κινηματικές και άλλες πρωτοβουλίες και (3) η από κοινού διαμόρφωση στρατηγικής για την καταπολέμηση του φαινομένου αυτού.
«Από όλες τις τάξεις, οι πλούσιοι ελκύουν τη μεγαλύτερη προσοχή, αλλά και τη λιγότερη μελέτη». Η ρήση αυτή ανήκει στον γνωστό Αμερικανό οικονομολόγο J.K. Galbraith (1908 - 2006). Πράγματι, οι πλούσιοι της εποχής μας καταλαμβάνουν σημαντικό χώρο στα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ σε τακτική βάση. Το μέγεθος της περιουσίας τους όμως, πού βρίσκεται, αν βρίσκεται σε κάποιο φορολογικό παράδεισο, καθώς και ποια η συνεισφορά τους στην οικονομία και στην κοινωνία απασχολούν ελάχιστα. Η εικόνα αυτή τείνει να μεταβληθεί ως αποτέλεσμα της κρίσης και της πίεσης που ασκείται στα δημόσια οικονομικά και στην οικονομία και κοινωνία γενικότερα.
Σύμφωνα με το Δείκτη Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg, τα 100 πλουσιότερα άτομα στον κόσμο αύξησαν την περιουσία τους κατά 241 δισ. δολ. το 2012, κυρίως λόγω της σημαντικής αύξησης των τιμών των μετοχών1. Στις 31.12.2012, το άθροισμα της αξίας της περιουσίας τους έφθασε στο ποσό των 1,9 τρισ. δολ., ήτοι περίπου στο 2,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Εξάλλου, σύμφωνα με άλλες πηγές, οι δισεκατομμυριούχοι συνολικά στον κόσμο αριθμούν 187.380 άτομα (0,003% του πληθυσμού), των οποίων ο πλούτος ανέρχεται σε 26 τρισ. δολ. (37% ΑΕΠ)2. Στην Ευρώπη, αντιστοιχούν 53.440 δισεκατομμυριούχοι (0,01% του πληθυσμού), ο πλούτος των οποίων φθάνει στα δολ. 6,9 τρις (39,4% ΑΕΠ). Τέλος, στην Ελλάδα υπάρχουν 455 δισεκατομμυριούχοι (0,004% του πληθυσμού) με συνολικό πλούτο αξίας 50 δισ. δολ. (17,3% ΑΕΠ)3. Οι εν λόγω πηγές επίσης μας πληροφορούν ότι το 2012 οι δαπάνες των δισεκατομμυριούχων αφορούσαν κατά κύριο λόγο τον τρόπο ζωής τους (lifestyle), τις συλλογές τους έργων τέχνης και τη φύλαξη (security) της οικογένειάς τους. Με άλλα λόγια η πολυπόθητη ανάκαμψη της οικονομίας δεν αναμένεται να προέλθει από τις δαπάνες κατανάλωσης των πλουσιότερων της Γης.
Στον αντίποδα της συγκέντρωσης του πλούτου και της υπερπολυτελούς ζωής μικρής μερίδας της κοινωνίας, βρίσκεται η φτωχοποίηση ενός διευρυνόμενου τμήματος και η εξαθλίωση των μέχρι πρότινος φτωχών. Οι τάσεις αυτές παρατηρούνται ιδιαίτερα έντονα στις νότιες χώρες της Ευρωζώνης, καθώς και στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Το "κοινωνικό ζήτημα" που ταρακούνησε σύμπασα την Ευρώπη τον 19ο αιώνα έχει αναβιώσει δριμύτερο στις αρχές του 21ου συγκροτώντας μέσα στις πολιτισμένες κοινωνίες της Ε.Ε. έναν εκτεταμένο θύλακο εξαθλιωμένων που συνιστά έναν "τέταρτο κόσμο" μέσα στον Πρώτο Κόσμο. Αυτός ο "αόρατος κόσμος" της "έσχατης ένδειας μέσα στην ευμάρεια" έχει εκλάβει δραματικές διαστάσεις και γιγαντώνεται μέσα στην ελληνική κοινωνία. Το πολυδιάστατο φαινόμενο της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής φτώχειας δεν αποτελεί μόνο ένδειξη της προϊούσας κοινωνικής αποσύνθεσης αλλά πλήττει ευθέως το δημοκρατικό αξιακό τρίπτυχο της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης, στο όνομα του οποίου νομιμοποιείται κάθε δικαιικά εύτακτη πολιτεία.
Ένας καίριος δείκτης που μετρά το μέγεθος της φτώχειας σε μια κοινωνία είναι το ‘κατώφλι της φτώχειας’ που ορίζεται εισοδηματικά και αφορά το ποσοστό του πληθυσμού του οποίου οι εισοδηματικές απολαβές κείνται κάτω από το 60% του μέσου (median) ατομικά εξισωμένου καθαρού διαθέσιμου εισοδήματος. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat για το 2011, το ποσοστό αυτό έχει ανέλθει στο 21,4% και αντιστοιχεί σε περίπου 2.349.000 φτωχούς ανθρώπους.
Επειδή ο δείκτης εισοδηματικής φτώχειας μετρά μεν την ενδημική σχετική φτώχεια μέσα σε μια κοινωνία αλλά δεν προσμετράει και την πραγματική υλική στέρηση που βιώνουν τα νοικοκυριά μη δυνάμενα να ικανοποιήσουν στοιχειώδεις κοινωνικές ανάγκες τους, όπως π.χ. θέρμανση της οικίας τους, δυνατότητα τηλεφωνικής επικοινωνίας, υποσιτισμό κ.ά. έχει κατασκευαστεί ο δείκτης καταγραφής του "ποσοστού φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού" που αποτυπώνει πληρέστερα τον αριθμό των συμπολιτών μας (συμπεριλαμβανομένης και της παιδικής φτώχειας) που όχι μόνο στερούνται μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης αλλά αδυνατούν κυριολεκτικά να επιβιώσουν.
Το ποσοστό αυτό σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία ανέρχεται στο 31% και είναι μακράν το υψηλότερο στην Ευρωζώνη. Αυτό το τεράστιο στρώμα φτωχών και εξαθλιωμένων, που είναι επικοινωνιακά αφανισμένο (σαν να μην υφίσταται) από τη δημόσια σφαίρα, μας επιτρέπει δικαιολογημένα να μιλάμε για μια ανθρωπιστική κρίση στην καρδιά της πολιτισμένης Ευρώπης.
Το πρόβλημα της φτώχειας δεν είναι προϊόν της παρούσης οικονομικής κρίσης, αλλά ενδογενές κοινωνικό παράγωγο του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και της απίσχνασης του δημοκρατικού προτάγματος ισότιμης συμπερίληψης όλων των μελών της κοινωνίας στην κοινή ευζωΐα μέσω ουσιωδών κοινωνικών αναδιανομών και δικαιοσύνης. Εντούτοις η συστηματική εφαρμογή των κυβερνητικών πολιτικών λιτότητας εντείνει και επαυξάνει αδίστακτα το πρόβλημα (π.χ. πολλαπλασιάζοντας την στρατιά των ανέργων) ενώ η άτεγκτη προσήλωση στις μνημονιακές νόρμες εξαλείφει την όποια ελπίδα για μια καλύτερη ζωή.
Για τους εκατομμύρια φτωχούς και εξαθλιωμένους το μόνο μέλλον που φαντάζει ρεαλιστικό είναι ότι δεν υπάρχει πια μέλλον. Μια κοινωνία αδιάφορη για το ‘κοινωνικό ζήτημα’ και χωρίς μέλλον είναι κλινικά νεκρή και της απομένει μόνο η πιστοποίηση του θανάτου της.
* Ο Γ. Δαρεμάς και η Μ. Φραγκάκη είναι μέλη της οργάνωσης ATTAC Ελλάδας
1. Billionaires Worth δολ. 1.9 trillion seek advantage in 2013 στο www.bloomberg.com/news/2013-01-01
2. World Ultra Wealth Report 2012-2013 www.wealthx.com/wealthreport
3. Η σύγκριση του (στατικού) πλούτου με το (ρέον) ΑΕΠ είναι μια πρώτη προσέγγιση, ελλείψει στοιχείων για το ύψος του συνολικού πλούτου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου