Το τέ­λος της δη­μό­σιας πε­ριου­σίας

πηγή: ΕΠΟΧΗ
Του Δη­μή­τρη Μπε­λα­ντή

Στο πρό­σφα­τα με­τα­φρα­σμέ­νο στα ελ­λη­νι­κά μυ­θι­στό­ρη­μα του τούρ­κου συγ­γρα­φέα Ταχ­σίν Γιουτ­ζέλ «Ου­ρα­νο­ξύ­στης», μια ε­ξαι­ρε­τι­κή αλ­λη­γο­ρία για τον σύγ­χρο­νο κα­πι­τα­λι­σμό, πα­ρου­σιά­ζε­ται ως φα­ει­νή ι­δέα ε­νός με­γα­λο­δι­κη­γό­ρου και των κα­πι­τα­λι­στών φί­λων του η ι­διω­τι­κο­ποίη­ση και με­το­χο­ποίη­ση ό­λης της λει­τουρ­γίας της Δι­καιο­σύ­νης, προ­κει­μέ­νου να ε­πι­λύ­σουν μια συ­γκε­κρι­μέ­νη έν­δι­κη δια­φο­ρά, την κα­τε­δά­φι­ση ε­νός χα­μό­σπι­του για να κτι­σθεί έ­νας ου­ρα­νο­ξύ­στης.
Αυ­τά που πα­ρα­κο­λου­θού­με τις τε­λευ­ταίες η­μέ­ρες, με την ει­σα­γω­γή στη βου­λή ε­νός νο­μο­σχε­δίου τρο­πο­ποιη­τι­κού του βα­σι­κού νό­μου για τις ι­διω­τι­κο­ποιή­σεις και το Τ.ΑΙ.Π.Ε.Δ. (του ν. 3986/ 2011, ε­φαρ­μο­στι­κού του Με­σο­πρό­θε­σμου), δεν α­πέ­χουν πο­λύ α­πό την «δυ­στο­πία» του πα­ρα­πά­νω συγ­γρα­φέα.
Τρία εί­ναι τα κύ­ρια ζη­τή­μα­τα: η πλή­ρης ι­διω­τι­κο­ποίη­ση των πρώην δη­μο­σίων ε­πι­χει­ρή­σεων (ΔΕ­Η, ΕΥ­ΔΑ­Π, ΕΥ­ΔΑ­Θ, Ελλη­νι­κά Πε­τρέ­λαια, Ο­ΠΑ­Π, Οργα­νι­σμοί Λι­μέ­νων), η συ­νέ­χι­ση/πα­γίω­ση της ι­διω­τι­κο­κο­ποίη­σης των δη­μο­σίων α­κι­νή­των και η α­ναί­ρε­ση των πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κών και πο­λε­ο­δο­μι­κών κα­νό­νων.

Οι δη­μό­σιες ε­πι­χει­ρή­σεις

Στις πα­ρα­πά­νω ε­πι­χει­ρή­σεις πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται σα­φώς και ε­πι­χει­ρή­σεις, οι ο­ποίες έ­χουν ζω­τι­κή ση­μα­σία για την α­ξιο­ποίη­ση των πη­γών του ε­θνι­κού πλού­του ή έ­χουν ως κύ­ριο σκο­πό την πα­ρο­χή υ­πη­ρε­σιών στο κοι­νω­νι­κό σύ­νο­λο. Πρό­κει­ται για τις βα­σι­κές α­πό τις ΔΕ­ΚΟ. Με το δεύ­τε­ρο άρ­θρο του νο­μο­σχε­δίου α­πο­σύ­ρε­ται το δη­μό­σιο πλή­ρως α­πό την με­το­χι­κή σύν­θε­ση αυ­τών των α­νω­νύ­μων ε­ται­ρειών και ε­πι­τρέ­πε­ται η με­τα­βί­βα­ση του 100% των με­το­χών τους σε ι­διώ­τες. Η λο­γι­κή αυ­τής της πρω­το­βου­λίας α­νά­γε­ται σε έ­ναν α­κραίο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό αγ­γλο­σα­ξω­νι­κού τύ­που, δια­τυ­πω­μέ­νο ι­δίως α­πό τον Φρί­ντριχ Χά­γε­κ, σύμ­φω­να με τον ο­ποίο το κρά­τος ο­φεί­λει να πα­ρα­δώ­σει κα­θ’ ο­λο­κλη­ρίαν τις δη­μό­σιες υ­πη­ρε­σίες και τα κοι­νω­νι­κά α­γα­θά στους ε­πι­χει­ρη­μα­τίες. Η έν­νοια της κοι­νω­νι­κής ω­φε­λι­μό­τη­τας και της α­πό­λαυ­σης των φυ­σι­κών πό­ρων και των δη­μο­σίων α­γα­θών α­πό τους πο­λί­τες με προ­σι­τά τι­μο­λό­για και με πλή­ρη κά­λυ­ψη των κοι­νω­νι­κών α­να­γκών κα­ταρ­γεί­ται. Απο­κρύ­πτε­ται, έ­τσι, ό­τι το κρά­τος στην Ελλά­δα, πα­ρά την ως τώ­ρα εκ­χώ­ρη­ση πλειο­ψη­φι­κών πα­κέ­των στους ι­διώ­τες α­πό τις α­στι­κές κυ­βερ­νή­σεις, δια­τη­ρού­σε έ­ναν στοι­χειώ­δη έ­λεγ­χο ό­χι ως κρά­τος-ε­πι­χει­ρη­μα­τίας αλ­λά ως α­ρω­γός των δη­μό­σιων και κοι­νω­νι­κών α­γα­θών. Πλέ­ον, οι υ­πη­ρε­σίες θα κα­τα­βα­ρα­θρω­θούν, τα τι­μο­λό­για θα α­νέ­βουν με ό­ρους ι­διω­τι­κών μο­νο­πω­λίων, οι ερ­γα­ζό­με­νοι θα γνω­ρί­σουν έ­να α­κό­μη πιο με­σαιω­νι­κό ερ­γα­σια­κό κα­θε­στώς.
Η ρύθ­μι­ση αυ­τή εί­ναι ευ­θέως α­ντί­θε­τη στις δια­τά­ξεις του συ­ντάγ­μα­τος για τον κρα­τι­κό πα­ρεμ­βα­τι­σμό στην οι­κο­νο­μία (άρ­θρο 106 Σ) και ι­δίως στην διά­τα­ξη άρ­θρου 106 παρ.3 Σ, η ο­ποία προ­βλέ­πει την α­να­γκα­στι­κή συμ­με­το­χή του κρά­τους στις κοι­νω­φε­λείς δη­μό­σιες ε­πι­χει­ρή­σεις. Για άλ­λη μια φο­ρά, η μνη­μο­νια­κή κυ­βέρ­νη­ση φέ­ρε­ται ως το σύ­νταγ­μα να έ­χει α­να­στα­λεί και το «α­να­θεω­ρεί δί­χως α­να­θεώ­ρη­ση», με κοι­νό νό­μο. Όσο για το ε­πι­χεί­ρη­μα ό­τι δεν θα δο­θούν οι υ­πο­δο­μές και τα δί­κτυα αλ­λά μό­νο η εκ­με­τάλ­λευ­ση της υ­πη­ρε­σίας, ό­πως α­κού­γε­ται α­πό την πλειο­ψη­φία, αυ­τό εί­ναι έω­λο α) νο­μι­κά, για­τί δεν έ­χει α­πο­τυ­πω­θεί στον νό­μο αλ­λά και β) πο­λι­τι­κά, για­τί, α­κό­μη και αν ί­σχυε, οι πο­λί­τες θα έ­πρε­πε να συ­ντη­ρούν με τους φό­ρους τους «κρα­τι­κές» τυ­πι­κά υ­πο­δο­μές, προ­σα­να­το­λι­σμέ­νες α­πο­κλει­στι­κά στο ι­διω­τι­κό συμ­φέ­ρον.

Τα δη­μό­σια α­κί­νη­τα

 Με το νο­μο­σχέ­διο πα­γιώ­νε­ται η στρα­τη­γι­κή «α­ξιο­ποίη­σης» των δη­μο­σίων α­κι­νή­των, ό­πως χα­ράχ­θη­κε με το Με­σο­πρό­θε­σμο (ν. 3985/ 2011) και τον ε­φαρ­μο­στι­κό του νό­μο (ν. 3986/2011). Η υ­πα­γω­γή τους σε έ­ναν φο­ρέα α­ξιο­ποίη­σης της ι­διω­τι­κής πε­ριου­σίας του κρά­τους (Τ.ΑΙ.Π.Ε.Δ.) εί­ναι ψευ­δε­πί­γρα­φη και πα­ρα­πλα­νη­τι­κή, α­φού η λί­στα των α­ξιο­ποιού­με­νων α­κι­νή­των του ν. 3985/ 2011 πε­ρι­λαμ­βά­νει σα­φώς και α­κί­νη­τα πράγ­μα­τα, α­νή­κο­ντα στην δη­μό­σια πε­ριου­σία του Δη­μο­σίου (λι­μά­νια, ο­δι­κοί ά­ξο­νες, α­ε­ρο­δρό­μια ο­ρι­σμέ­να α­κί­νη­τα που στε­γά­ζουν μο­νι­μό­τε­ρα υ­πη­ρε­σίες του δη­μο­σίου, αι­για­λός κα πα­ρα­λία, πα­ρόχ­θιες ζώ­νες κ.ά.), δη­λα­δή πράγ­μα­τα που ό­χι μό­νο α­νή­κουν στην κυ­ριό­τη­τα του Δη­μο­σίου αλ­λά και ε­ξυ­πη­ρε­τούν μο­νι­μό­τε­ρα δη­μό­σιο σκο­πό και κοι­νω­νι­κό συμ­φέ­ρον. Ο ν. 3986/ 2011, ό­πως έ­χει τρο­πο­ποιη­θεί ως σή­με­ρα, α­κο­λου­θεί μια δι­πλή στρα­τη­γι­κή: εί­τε της κα­θα­ρής με­τα­βί­βα­σης της ι­διο­κτη­σίας τους στο ΤΑ.Ι.Π.Ε.Δ., με σκο­πό την πε­ραι­τέ­ρω με­τα­βί­βα­ση τους στους ι­διώ­τες εί­τε την πα­ρα­χώ­ρη­ση δι­καιω­μά­των κάρ­πω­σης και εκ­με­τάλ­λευ­σης στο ΤΑ.Ι.Π.Ε.Δ. και δια αυ­τού σε ι­διώ­τες ε­πι­χει­ρη­μα­τίες. [Βλ. και άρ­θρα 2 παρ. 4 β) και γ) αλ­λά και άρ­θρο 5 του ν. 3986/ 3011]. Όμως, η με­τα­βί­βα­ση της πλή­ρους κυ­ριό­τη­τας στα δη­μό­σια α­κί­νη­τα, με την πα­ρα­πά­νω έν­νοια, και μά­λι­στα σε μα­ζι­κή κλί­μα­κα , αρ­χι­κά στο ΤΑ.Ι.Π.Ε.Δ. και τε­λι­κά στους ι­διώ­τες, κα­ταρ­γεί την μό­νι­μη ε­ξυ­πη­ρέ­τη­ση των δη­μο­σίων σκο­πών και βλά­πτει την ί­δια την ά­σκη­ση δη­μο­κρα­τι­κής δη­μό­σιας ε­ξου­σίας, α­φού της α­φαι­ρεί τις α­να­γκαίες υ­πο­δο­μές και πό­ρους για να α­σκεί­ται α­πο­τε­λε­σμα­τι­κά-εί­ναι συ­νε­πώς συ­νταγ­μα­τι­κά α­νε­πί­τρε­πτη, κα­τά την ορ­θό­τε­ρη προ­σέγ­γι­ση. Μό­νος σκο­πός πια με τους νό­μους αυ­τούς γί­νε­ται το συμ­φέ­ρον του ι­διώ­τη και το αμ­φί­βο­λο τα­μεια­κό συμ­φέ­ρον του Δη­μο­σίου. Πα­ρα­βιά­ζε­ται, έ­τσι, η ί­δια η αρ­χή της λαϊκής κυ­ριαρ­χίας (άρ­θρο 1 παρ. 2 Σ). Το τρέ­χον νο­μο­σχέ­διο με την πα­ρά­γρα­φο 2 του τρί­του άρ­θρου του πα­γιώ­νει και ε­νι­σχύει αυ­τήν την α­ντι­συ­νταγ­μα­τι­κή στρα­τη­γι­κή, προ­σθέ­το­ντας μά­λι­στα και νέα ε­μπράγ­μα­τα δι­καιώ­μα­τα υ­πέρ των ι­διω­τών, ό­πως η σύ­στα­ση ε­πι­καρ­πίας και μά­λι­στα αυ­το­τε­λώς με­τα­βι­βα­στής και κλη­ρο­νο­μη­τής αλ­λά και ο­ρι­στι­κο­ποιώ­ντας το πε­ρί­φη­μο «δι­καίω­μα ε­πι­φα­νείας» στο κτί­σμα, δια­κρι­τό α­πό το δι­καίω­μα κυ­ριό­τη­τας στην γη [βλ. και την παρ. 2β) του τρί­του άρ­θρου του νο­μο­σχε­δίου]. Κα­ταρ­γού­νται, έ­τσι, και πά­γιες αρ­χές του ι­διο­κτη­σια­κού δι­καίου στην Ελλά­δα. Ακό­μη, χει­ρό­τε­ρα, ό­σον α­φο­ρά τα κοι­νό­χρη­στα πράγ­μα­τα, τα ο­ποία ε­πί­σης α­νή­κουν στη δη­μό­σια πε­ριου­σία του κρά­τους και κα­τα­τεί­νουν στη γε­νι­κή α­πό­λαυ­σή τους α­πό ό­λους τους πο­λί­τες (κα­τά τα άρ­θρα 5 παρ.1 και 24 παρ.1 Σ), το νο­μο­σχέ­διο προ­χω­ρά σε δυ­νη­τι­κό α­πο­κλει­σμό της πρό­σβα­σης του κοι­νού ως προς τον αι­για­λό και την πα­ρα­λία και στην πε­ρί­πτω­ση πα­ρα­χώ­ρη­σης της χρή­σης τους, α­φού ε­ξαρ­τά την πρό­σβα­ση και α­πό « την α­να­φο­ρά της στην σύμ­βα­ση». (άρ­θρο 3 παρ. 7 του νο­μο­σχε­δίου). Η θέ­ση μας α­πέ­να­ντι στην εκ­ποίη­ση δη­μο­σίων α­κι­νή­των και ε­πι­χει­ρή­σεων πρέ­πει να εί­ναι δο­μι­κή και ό­χι ε­ξαρ­τώ­με­νη α­πό ζη­τή­μα­τα ό­πως το ύ­ψος του α­νταλ­λάγ­μα­τος κλπ [πρβλ. και την ο­μι­λία του Στ. Κο­ντο­νή στην ο­λο­μέ­λεια της βου­λής την 24-10-2012]. Αλλά και η ί­δια η πα­ρα­χώ­ρη­ση δι­καιω­μά­των κάρ­πω­σης και εκ­με­τάλ­λευ­σης στα δη­μό­σια α­κί­νη­τα για μα­κρό χρο­νι­κό διά­στη­μα (λ.χ. στον αι­για­λό μέ­χρι 99 χρό­νια) μα­ταιώ­νει τη δη­μό­σια και κοι­νω­νι­κή ω­φε­λι­μό­τη­τά τους και τα κα­θι­στά α­πλές δε­ξα­με­νές κέρ­δους.
 Η αρ­χι­κή μορ­φή του νο­μο­σχε­δίου πε­ρι­λάμ­βα­νε και διά­τα­ξη (το νέο άρ­θρο 5Α του ν. 3986/ 2011), με την ο­ποία με­τα­βι­βα­ζό­ταν η πλή­ρης κυ­ριό­τη­τα ή πα­ρα­χω­ρού­νταν τα δι­καιώ­μα­τα α­ξιο­ποίη­σής τους στο ΤΑ.Ι.Π.Ε.Δ. ως προς ό­λα τα δη­μό­σια α­κί­νη­τα που χρη­σι­μο­ποιού­νται για τη στέ­γα­ση υ­πη­ρε­σιών του Δη­μο­σίου, των νο­μι­κών προ­σώ­πων δη­μο­σίου δι­καίου και των δη­μο­σίων ε­πι­χει­ρή­σεων. Η σκαν­δα­λώ­δης αυ­τή διά­τα­ξη (που α­φο­ρού­σε πα­νε­πι­στή­μια, νο­σο­κο­μεία, δη­μο­τι­κά κτί­ρια κ.ά.) φαί­νε­ται ό­τι α­πο­σύρ­θη­κε κά­τω α­πό την γε­νι­κή κα­τα­κραυ­γή, τί­πο­τε, ό­μως, δεν α­πο­κλείει να ε­πα­νέλ­θει κά­ποια στιγ­μή.

Ζη­τή­μα­τα που α­φο­ρούν πο­λε­ο­δό­μη­ση και πε­ρι­βάλ­λον

 Επί­σης, εί­ναι πο­λύ ση­μα­ντι­κές οι δια­τά­ξεις που α­φο­ρούν την κα­τά πα­ρέκ­κλι­ση α­πό τα γε­νι­κώς ι­σχύο­ντα χω­ρο­θέ­τη­ση και δό­μη­ση σχε­τι­κά με τα πα­ρα­χω­ρού­με­να σε ι­διώ­τες δη­μό­σια α­κί­νη­τα. Ήδη με τον ν. 3986/ 2011, ε­πι­τρε­πό­ταν γε­νι­κές κα­τη­γο­ρίες χρή­σης γης για τα δη­μό­σια α­κί­νη­τα ε­κτός σχε­δίων πό­λεων και οι­κι­σμών και κα­θιε­ρω­νό­ταν η ει­δι­κή χω­ρο­θέ­τη­ση των α­κι­νή­των ου­σια­στι­κά μέ­σα α­πό έ­ναν ι­διω­τι­κής πρω­το­βου­λίας χω­ρο­τα­ξι­κό και πο­λε­ο­δο­μι­κό σχε­δια­σμό, σύμ­φω­να με τις α­νά­γκες του ε­πεν­δυ­τή (τα πε­ρί­φη­μα Ε­ΣΧΕ­ΔΑ, άρ­θρα 11 και 12 του νό­μου 3986/2011). Πλέ­ον, αυ­τή η κα­τεύ­θυν­ση ε­ξει­δι­κεύε­ται σε βά­θος (ει­σα­γό­με­νες, νέες δια­τά­ξεις παρ. 7 και 8 του άρ­θρου 12 ν. 3986/ 2011) με ει­δι­κό­τε­ρες δια­τά­ξεις για τα του­ρι­στι­κά-πα­ρα­θε­ρι­στι­κά χω­ριά και με σα­φή πρό­βλε­ψη της δυ­να­τό­τη­τας α­πό­κλι­σης α­πό το ΓΠΣ και τη γε­νι­κό­τε­ρη ι­σχύου­σα πο­λε­ο­δο­μι­κή νο­μο­θε­σία (ι­δίως με την παρ. 8). Εί­ναι κα­τα­νο­η­τό ό­τι τα πα­ρα­πά­νω προ­δια­γρά­φουν συν­θή­κες πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής ζού­γκλας.
Το ζη­τού­με­νο, σή­με­ρα, εί­ναι να γί­νει ευ­ρύ­τε­ρη κοι­νω­νι­κή συ­νεί­δη­ση η σύν­δε­ση της δη­μό­σιας πε­ριου­σίας που χά­νε­ται με τον μι­σθό που κό­βε­ται, τη σύ­ντα­ξη που μειώ­νε­ται, το κοι­νω­νι­κό κρά­τος που δια­λύε­ται, το δι­καίω­μα στο πε­ρι­βάλ­λον που α­πει­λεί­ται ά­με­σα. Μό­νο μέ­σα α­πό μια μο­νι­μό­τε­ρη κι­νη­μα­τι­κή συ­γκρό­τη­ση μπο­ρεί αυ­τή η φρι­κτή δια­δι­κα­σία να α­να­κο­πεί και να α­να­στρα­φεί.