του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ*
Τους τελευταίους μήνες είχαμε δυστυχώς πολλές αυτοκτονίες. Πρόσφατα γίναμε όμως μάρτυρες μιας ακόμα οικογενειακής τραγωδίας: ο εξηντάχρονος γιος έσπρωξε από το μπαλκόνι την ενενηντάρα μητέρα του που έπασχε από άνοια και μετά αυτοκτόνησε. Στο σημείωμα που άφησε εξηγούσε ότι επί 20 χρόνια φρόντιζε τη μητέρα του και η επιδείνωση της κατάστασής της δημιούργησε ανυπέρβλητα προβλήματα λόγω της κρίσης. Όπως γράφει, «παρ' όλο που έχω αρκετή περιουσία, και τα πουλώ όλα όσο όσο τόσο καιρό, έχω μείνει χωρίς ρευστό (χρήματα) και δεν έχουμε πια να φάμε... Ζω πια συνέχεια μια ζωή δράμα.[...] Ισχυροί της γης, για την οικονομική κρίση που δημιουργήσατε θέλετε κρέμασμα και σάς είναι λίγο». Οι γείτονες, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, είπαν ότι «ήταν μια πολύ καλή οικογένεια και ο γιος πρόσεχε πάρα πολύ τη μητέρα του».
Απούσες από τη δημόσια συζήτηση, οι αυτοκτονίες των τελευταίων μηνών τείνουν να θεωρηθούν ως μέρος μιας φυσικής καθημερινότητας που μας περιβάλλει. Ως ειδήσεις, οι αυτοκτονίες σπάνια βλέπουν το φως της δημοσιότητας - εκτός και αν προσφέρουν άπλετο αίμα, όπως η πρόσφατη οικογενειακή τραγωδία και η αυτοκτονία στην πλατεία Συντάγματος. Ο εξοβελισμός τους από τα ΜΜΕ που αναπαράγουν τον λόγο της κυρίαρχης εξουσίας οφείλεται στα σημειώματα που οι αυτόχειρες αφήνουν. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούν να εξηγήσουν ότι η «κρίση» συνέβαλε στην απόφασή τους.
Η σύνδεση μιας αυτοκτονίας και της «κρίσης» δεν μπορεί να τοποθετηθεί στη βάση μιας γραμμικής αιτιακής σχέσης. Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού πιέζεται από ό,τι σχηματικά ονομάζουμε «κρίση», δεν αυτοκτονούν όμως όλοι. Πέρα από την όποια εξήγηση μπορεί να δοθεί σε ατομικό επίπεδο, η κάθετη αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών συνιστά ένα αδιαμφισβήτητο φαινόμενο σε συλλογικό επίπεδο. Φαινόμενο που οφείλουμε να το προσεγγίσουμε μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικο-πολιτικό πλαίσιο. Άλλωστε, ένα από τα έργα που θεμελίωσαν την κοινωνιολογία ως επιστήμη ήταν η μονογραφία του E. Nτυρκέμ για τις αυτοκτονίες. Υπ' αυτήν την έννοια, δεν είναι δυνατόν να παραβλέψουμε ότι σε περιόδους καταστροφής του κοινωνικού ιστού και του κράτους πρόνοιας, μείωσης των εισοδημάτων, αύξησης της ανεργίας και εξαθλίωσης του πληθυσμού, περιόδους δηλαδή σαν και αυτές που ζούμε, πλήττονται περισσότερο οι πιο ευάλωτοι.
Είναι εύκολο το να λέμε ότι «η αυτοκτονία δεν συνιστά λύση». Αυτό σίγουρα ισχύει, αλλά έχει μικρή συμβολή στην αντιμετώπιση του ζητήματος σε συλλογικό επίπεδο. Η αύξηση των αυτοκτονιών δεν θα αναστραφεί αν δεν μειωθεί η ένταση της «κρίσης» και αν δεν ενισχυθούν οι δομές συμβουλευτικής, πρόνοιας και αλληλεγγύης. Η αναστροφή αυτής της τάσης θα πάρει χρόνο και δεν είναι εύκολη. Όλα αυτά συνιστούν ένα άμεσο πολιτικό διακύβευμα.
Σε μια από τις καλύτερες ταινίες της δεκαετίας, ο Γερμανός σκηνοθέτης και σεναριογράφος Φλόριαν Χένκελ παρουσιάζει τη σχέση ανάμεσα στην αύξηση των αυτοκτονιών και τον πολιτικό αυταρχισμό της εξουσίας στην Ανατολική Γερμανία της δεκαετίας του 1980. Η ταινία του «Οι Ζωές των Άλλων» (2006) ξεκινά με την αφήγηση της απουσίας αναφορών για τις αυτοκτονίες στα ΜΜΕ τής τότε Ανατολικής Γερμανίας. Ο Χένκελ ξεκάθαρα αναδεικνύει τους φόβους της κυβέρνησης για τη «ζημιά» που κάνουν οι αυτοκτονίες στην εικόνα του καθεστώτος στο εξωτερικό. Η ταινία του είναι συγκινητικά ελπιδοφόρα, αλλά και απρόσμενα ξεκάθαρη: εκεί που το πολιτικό συναντιέται με το προσωπικό με τον πλέον δραματικό τρόπο (στην αυτοκτονία) έχουμε όλοι μας μερίδιο. Η αντιμετώπιση της αύξησης των αυτοκτονιών έχει δύο αφετηρίες. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη του προβλήματος και να δούμε τις ζωές των άλλων ως αυτό που πραγματικά είναι: είναι δικές μας ζωές.
* Ο Γ. Αγγελόπουλος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου