Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ ΚΑΙ Η ΛΑΟΚΡΑΤΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Στο ρου της ιστορίας   συχνά οι μεγαλύτερες αλλαγές σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο  έγιναν από ομάδες  , ιδεολογίες  ἠ  προσωπικότητες   που θεωρούνταν περιθωριακές.Προσωπικότητες και ιδεολογίες  που τάραξαν τα "λιμνάζοντα νερά'' απορρίφθηκαν αυτόματα από  το κοινωνικό κατεστημένο  και ρίχτηκαν στον Καιάδα  της Ιστορίας , στη  θέση των   ασἠμαντων και  των αναξίων.
       Με αφορμή τη συμπλήρωση  193 χρόνων  από την κήρυξη  τησ Επανάστασης   του 1821 φρονώ ότι είναι αδήριτη ανάγκη να αναφερθώ στη ζωή και το έργο  ενός Υδραίου  λαϊκού ηγέτη και επάναστάτη ,του Αντωνίου Οικονόμου , μιας μορφής που δεν άνηκε στην κοινωνική ελίτ  αλλά κατάφερε να πυροδοτήσει  στις καρδιές    των Υδραίων συμπατριωτών του   τη φλόγα της Επανάστασης .
        Την περιόδο που εξετάζουμε η Ύδρα ήταν ένα από τα ισχυρότερα εμπορικά κέντρα της Μεσογείου .Η συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1776) είχε  συμβάλει καθοριστικά στην ακμάζουσα οικονομική πορεία του νησιού.Τα καράβια των Υδραίων όργωναν την Μεσόγειο θάλασσα και αμύθητα πλούτη συγκεντρώνονταν στα χέρια των  προκρίτων του νησιού.
        Μέσα σε αυτήν  την περίοδο οικονομικής άνθισης γεννήθηκε στην Ύδρα  το 1780  ο Αντώνιος Οικονόμου και από πολύ νωρίς ασχολήθηκε   με το επάγγελμα του ναυτικού.Η γυναίκα του ονομαζόταν Μαρία  και μαζί της   είχε αποκτήσει  πέντε παιδιά , δυο γιους και τρεις κόρες.Οι δυο γιοι του , Ο Γιάννης και ο Παντελής  , ήταν πάντα στο  πλευρό του πατέρα τους.
        Το 1820 το μοναδικό ιστιοφόρο του Οικονόμου  ναυάγησε στο Γιβραλτάρ (Κάδιξ Ισπανίας)και αφού ο ίδιος επέστρεψε στην Ύδρα κατευθύνθηκε μετά  προς την Κωνσταντινούπολη   με σκοπό να   ναυπηγήσει   νέο.Αυτό το ταξίδι    όμως έμελλε να   αλλάξει την πορεία τησ ζωής του  και να τον σφραγίσει ανεξίτηλα.
     Την περίοδο αυτή  πλήθος Ελλήνων   ναυτικών  συνέρρεε στην Κωνσταντινούπολη γιατί εκεί ήταν ο βασικός πυρήνας  της Φιλικής Εταιρείας .Εκεί κατηχήθηκε ταχύτατα  στους σκοπούς   της Εταιρείας και οι φλογερές  ιδεές για την απελευθέρωση   του Ελληνισμού από τον τουρκικό  ζυγό   είχαν αρχίσει να αναζοπυρώνονται .Αφιερωμένος στον ιερό σκοπό  της απελευθέρωσης    παραγκωνίζει  τα εμπορικά σχέδια του και αφιερώνεται στον αγώνα για την Ελευθερία.Ήταν αυτός που έθεσε  τις βάσεις    για την έναρξη της Επανάστασης  στο νησί.
         Επιστρέφοντας στην Ύδρα  και μη έχοντας καράβι εργάζεται  ως δεύτερος καπετάνιος   στα καράβια των οικονομικά εύρρωστων του νησιού.Μέσα από την  καθημερινή συνεργασία με τους απλούς κατοίκους της Ύδρας κατάφερε να τους μεταλαμπαδεύσει τις ελπίδες του και τα σχέδια του  για την ευλογημένη ώρα που θα κατάφερναν να αποδεσμευτούν από τον τουρκικό ζυγό.Η επιρροή του  στα λαϊκά στρώμματα   ήταν μεγάλη και το μέγεθος   της  θα γίνει περισσότερο κατανοητό αργότερα    καθώς στο πρόσωπο του ο λαός της Ύδρας θα βρεί τον εκφραστή των δικών του πεποιθήσεων  και θα τον αναγνωρίσει ως ηγέτη που κρατά τα πολιτικά ηνία του νησιού.
       Ο λαός της Ύδρας  με τον Οικονόμου  ήταν έτοιμοι για το μεγάλο επαναστατικό βήμα .Δεν άργησαν όμως να εκδηλωθούν  οι πρώτες αντιδράσεις    από τους πρόκριτους του νησιού   οι οποίοι και αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της τοπικής  οικονομίας .Ήταν αυτοί που φοβούνταν  τον ξεσηκωμό γιατί   θα έπληττε την οικονομική τους δύναμη  και θα μπορούσε να στοίχισει και την ολοκληρωτική  απωλεία της .Οι φόβοι τους δεν ήταν αθεμελίωτοι καθώς από  το 1464  μέχρι και το 1821 είχαν γίνει  σε όλο τον ελλαδικό χώρο  πάνω από  είκοσι  Επαναστάσεις και είχαν πνιγεί όλες στο αίμα.
      Στον αντίποδα τα  ο λαός της Ύδρας  εξέφραζε την βαθύτατη επιθυμία να συμμετάσχει στον αγώνα απαγκίστρωσης από την Οθωμανική αυτοκρατορία.Οι φόβοι είχαν εξανεμιστεί  μπροστά στις αξίες  και στα ιδανικά πρόβαλλαν μπροστά στους.Προέτασσαν  την ευημερία του συνόλου έναντι της ευημερίας λίγων.Προέτασσαν ιδεολογίες και αξίες έναντι οικονομικών συμφερόντων.Προέτασσαν την ίδια τους τη ζωή για να κληροδοτήσουν στις επόμενες γενίες μια χώρα ελεύθερη.Στην πνευματική αφύπνιση τόσο του Υδραϊκού λαοὐ όσο  και γενικότερα όλων των Ελλήνων   καθοριστική ήταν η συμβολή   τόσο της Γαλλικής Επανάστασης όσο και του Διαφωτισμού.Η Ελευθερία, η Ισότητα, η Αδελφότητα   ήταν πέρα από βασικά αιτήματα των Γάλλων Επαναστατών αιτήματα  και των Ελλήνων αγωνιστών.
       Το Δεκέμβρη  του 1820 ο Παπαφλέσσας   επισκέφτηκε την Ύδρα  και ύστερα από συνομιλία  με τον Οικονόμου και με άλλους Φιλικούς   ετοίμασε το έδαφος για την εξέγερση-Επανάσταση.Αρχές του Μάρτη  του έτους 1821  κατέφτασαν στο νησί τα πρώτα  μηνύματα   για τις προεπαναστατικές προετοιμασίες στην Πελοπόννησο.Οι πρόκριτοι εξακολουθούσαν να είναι ανένδοτοι  ' δεν επιθυμούσαν τη συμμετοχή    σε τἐτοιου είδους ενέργειες και  ήταν διατεθειμένη να καταπνίξουν   κάθε κίνηση.Επιβεβαίωση των θέσεων τους αποτελεί και το γεγονός ότι εκείνο το χρονικό διάστημα είχαν αποστείλει την ετήσια και καθιερωμένη  ναυτική δύναμη αποτελούμενη από Υδραίους η οποία θα ενίσχυε τον οθωμανικό στόλο.Μετά από ταχύτατη παρέμβαση  του Οικονόμου  η ναυτική δύναμη  που έπλεε  ανοιχτά της Μήλου επιστρέφει στο νησί.Η κατάσταση στο νησί είχε αλλάξει.
    Ο Αντώνης Οικονόμου  με την συνεργασία    του Πέτρου  Μαρκέζη   και του Γεωργίου Αγαλοπούλου και  με την δικαιολογία  της ενίσχυσης   των δυνάμεων του  Μωριά  στρατολογούσαν άντρες.Η πραγματικότητα ήταν   ότι ετοίμαζαν κίνημα.Στις 27 Μαρτίου   έφτασε το μήνυμα για την έναρξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο και για  την πολιορκία των τουρκικών πλοίων στην Ακροκόρινθο.Το νέο δόνησε την τοπική κοινωνία   και όλοι εναγωνίως   επιθυμούσαν να μάθουν περισσότερα .΄Ολα ήταν έτοιμα  για το μεγάλο βήμα το οποίο θα μετέτρεπε   τις ιδέες   τους σε πράξεις  και κορυφαία ιστορικά γεγονότα.
   Το βράδυ  της ίδιας μέρας (27 Μαρτίου) την ηρεμία της νύχτας  τάραξαν οι χαρμόσυνες  καμπανοκρουσίες  από όλες τις εκκλησίες του νησιού.Τα καμπανίσματα ξεσήκωσαν  όλη  την Ύδρα και η πρώτη σπίθα για την έναρξη της μεγάλης επαναστατικής φωτιάς είχε μόλις κάνει την εμφάνιση της.Ο λαός της Ύδρας βγήκε στα σοκάκια του νησιού και άρχισε σε κατάσταση ανείπωτης ευδαιμονίας να ζητοκραυγάζει.Ένα τεράστιο ανθρώπινο κύμα  ξεχύθηκε    στους δρόμους του νησιού.Το κύμα αυτό κατέληξε  στο λιμάνι και εκεί έγινε ένας ορμητικός   χείμαρρος ,ο οποίος ελεγχόταν από την λεοντίσια μορφή του καπετάν  Αντώνη Οικονόμου.Τα αγκυροβολημένα  στο λιμάνι καράβια  βρίσκονταν πλέον υπό την κατοχή του λαού και όχι των προκρίτων.
      Το πρωί της 28ης Μαρτίου  εισέβαλαν στο Διοικητήριο  και πραξικοπηματικά αφαιρεσαν την εξουσία από τον διοικητή Νικόλαο Κοκοβίλα.Η Επανάσταση είχε ήδη αρχίσει  από το λαό  και ο τρόπος που είχε γίνει ενίσχυε την αμηχανία των προκρίτων.Ο Οικονόμου αναγκάζει στις  31 Μαρτίου  τους πρόκριτους  να υπογράψουν ειδικό σύμφωνο(συγκεντρώθηκαν 60 υπογραφές)  με το οποίο αποδέχονταν  την σύμπραξη
  τους στον Αγώνα.Το πολίτευμα του νησιού  ήταν πλέον λαοκρατικό  και αυτό αντικατοπτρίζεται  και στα επίσημα δημόσια έγγραφα  καθώς φέρουν την υπογραφή  των "κατοἰκων"της Ύδρας και όχι των "προκρίτων".
       Στις 15 Απριλίου έγινε στο Μοναστήρι  η επίσημη κήρυξη της Επανάστασης   με την συμμετοχή και των προκρίτων  .Μετά από την  Θεία  Λειτουργία ο ιερέας ευλόγησε την επαναστατική σημαία  και οι Υδραίοι επιβιβάστηκαν  στα καράβια καθώς πλέον  ήταν σε θέση να βοηθήσουν όλοι μαζί τον αγώνα στον Μωριά.
       Η λαϊκή εξουσία   του Οικονόμου  δεν κράτησε για πολύ.Στις 12 του Μάη εκδηλώθηκε η αντίδραση των προκρίτων  εναντίον του Οικονόμου.Οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την υλοποίηση των σχεδίων τους.Το σύνολο των ναυτών-συμπαραστατών του Οικονόμου απουσίαζε   και η φρουρά του Διοικητηρίου ήταν ανεπαρκής.Μίσθαρνα όργανα   των προκρίτων   συλλαμβάνουν   τον καπετάν Αντώνη Οικονόμου.Ο θάνατος του αν και ήταν επιθυμητός όπως αποδείχτηκε ετεροχρονισμένα   εμποδίστηκε από τον φόβο της ενδεχόμενης λαϊκής οργής.Τελικά ο Οικονόμου   βρήκε προσωρινό καταφύγιο στο Κρανίδι   αλλά μετά από την πιεστική στάση των προκρίτων τον φυλακίζουν  στην Μονή του Αγίου Γεωργίου .
     Το Δεκέμβρη  του 1821  με αφορμή τη συνέλευση στο Άργος  όλες οι καθοριστικές μορφές του αγώνα  είχαν συγκεντρωθεί εκεί.Ο Οικονόμου πληροφορείται τις εξελίξεις και δραπετεύει.Η οργή των προκρίτων από τη διαφυγή του Οικονόμου  είναι πρόδηλη στο παρακάτω απόσπασμα από το γραπτό υπόμνημα το οποίο εξέδωσαν:"ενῶ δέ ἡ εἴδησις  τῆς  αὐτῶν  πλησιάσεως  προξενεῖ  το φρικτότερον  ἀποτέλεσμα  μεταξύ  ἡμῶν  ,ἡ αναρχία μέλλει   ἐντός  ὁλίγου  να ἀναφανεῖ μεταξύ ἡμῶν῀ [...]'.  Ο Υψηλάντης απαιτεί τη σύλληψη του  και την μεταφορά του στο Άργος .Οι Υδραίοι πρόκριτοι δίνουν εντολή  στον Αντρέα Λόντο  να τον σκοτώσουν με την συνοδεία αρματωμένων αντρών  του Ξύδη. Ο Κολοκοτρώνης μάταια   προσπάθησε να προλάβει το κακό  με την αποστολή διακοσίων αντρών με οπλαρχηγό τον  Τσώκρη.Ο Οικονόμου είχε ήδη δολοφονηθεί από τα βόλια Ελλήνων .
      Στις 16 Δεκεμβρίου  του έτους 1821    το άστρο του  Αντωνίου Οικονόμου  έσβησε μα η λάμψη  της προσωπικότητας του φωτίζει μέχρι και στις μέρες μας .Χαρακτηριστική φράση που αποκρυσταλλώνει την πολιτική  εμβέλεια που είχε η φυσιογνωμία του Οικονόμου είναι η φράση  του ιστορικού Ι.Φιλήμων  η οποία αναφέρει τα εξής:"Κανένα πρόσωπο του Εικοσιένα  από τα πιο διάσημα  δε ντύθηκε  τόση  εξουσία  όσην ο Οικονόμου με το κίνημα του και τίποτα  δεν θα τον εμπόδιζε   , αν ήθελε,  να απλώσει   την αρχή του   και σε όλη την Ελλάδα".
   Αυτή ήταν η ζωή  του Αντωνίου Οικονόμου .Η δράση του   και η καταγραφή του ονόματος στις λαμπρές  σελίδες  τησ Ιστορίας  υπονομεύτηκαν όσο κανενός αλλόυ  αλλά η αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας  είναι χρέος της επιστήμης της ιστορίας έστω και και αν αυτή γίνεται με την μεσολάβηση χρόνων.Και αν  είναι κάτι να μας διδάξει όλη η παραπάνω αναφορά ας μην είναι ότι η ιστορία διδάσκει ότι δεν διδάσκεται αλλά ας είναι ότι η γνώση της ιστορίας είναι το μοναδικό αντίδοτο στη μισαλλοδοξία.

Μαρία Βούλγαρη,
Ιστορικός -φιλόλογος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
-Ιστορία του Ελληνικού Έθνους
-Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (1770-2000)
-Ιστορία της νήσου Ύδρας-Α.Λιγνός
-Αντώνης Γιάννη Οικονόμου, ο πρωτεργάτης   της Υδραϊκής επανάστασεως του 1821 -Χ.Χριστοδούλου
-Βιογραφίες διαπρεπών  Υδραίων  1821-Καπετά Αντώνης  Γιάννη Οικονὀμου  -Ν.Σαχίνη
-Απομνημονεύματα Φωτάκου -Η δολοφονία  του Α.Οικονόμου
-Ιστορία  Ελληνικής Επαναστάσεως -Σπ.Τρικούπης
-Ελληνική Επανάσταση -Δ.Κόκκινος
-Η Ελληνική Επανάσταση του 1821  -Σ. Καργάκος
-Ο Χαρακτήρας  της εθνεγερσίας  του '21 -Κ.Σαρδέλης
-Η Γαλλική  Επανάσταση στην τουρκοκρατούμενη  κοινωνία, Δ.Αποστολόπουλος
-Νεοελληνικός Διαφωτισμός ,κ.Θ.Δημαράς
-Ελληνική εμπορική ναυτιλία  ,Γ.Λεονταρίτης
-Δοκίμιον περί της Ελληνικής ΕπαναστάσεωςῙ.Φιλήμων

Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά

πηγή: antiparios.blogspot.com

"Οταν η Διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάμη τότε ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν, να αρπάζη τα άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του, είναι (το) πλέον ιερόν από όλα τα δίκαιά του, και το πλέον απαραίτητο από όλα τα χρέη του (...)".
Τα παραπάνω λόγια δεν είναι μόνο ένα απόσπασμα από τη "Χάρτα των Ανθρώπινων Δικαιωμάτωντου Ρήγα Φεραίου.Είναι απόφαση σκλάβου κόντρα στη σκλαβιά, στάση εξύψωσης του ανθρώπου, παρακαταθήκη της ίδιας της ιστορίας σε όλους εμάς, τους επόμενους.
Οταν, όμως, ο Ρήγας Φεραίος, το 1797, γράφει τη "Χάρτα των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων", μιλάει για τον ελεύθερο άνθρωπο και γίνεται ουσιαστικά ο πρωτεργάτης της Ελληνικής Επανάστασης.Γι' αυτή του την "ιδιότητα", το 1798 φυλακίζεται και δολοφονείται.
Ποιος ήταν, όμως, εκείνος ο σπουδαίος οραματιστής και διαφωτιστής; Πώς οδηγήθηκε στο θάνατο εκείνος που έκανε σημαία ελληνική το "Κάλλιο 'ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή,/ παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή!";Ο Ρήγας Φεραίος γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Θεσσαλίας. Λένε, μάλιστα, πως πολύ νέος έπνιξε έναν Τούρκο γιατί τον προσέβαλε. Ξενιτεύεται από την Ελλάδα το1774,χρονιά που υπογράφεται η Ρωσοτουρκική Συνθήκη Ειρήνης. Τότε ξεριζώθηκαν χιλιάδες Ελληνες. Μόνο στην Αυστροουγγαρία μετανάστευσαν 80.000 άνθρωποι. Ο Ρήγας Φεραίος βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη.Το 1786 πηγαίνει στη Βλαχία,όπου θα γίνει ο κήρυκας της επανάστασης. Μιας επανάστασης με πλατύ απελευθερωτικό χαρακτήρα που αφορούσε σε όλους του λαούς των Βαλκανίων.Ενα χρόνο αργότερα ξεσπάει οπόλεμος των τριών Αυτοκρατοριών.Η Ρωσία και η Αυστρία αντιμέτωπες με την Τουρκία. Πριν ακόμα τελειώσει ο πόλεμος, ο Ρήγας ήταν γραμματικός τουΒαρόνου Λάνγκενφελντ.Μαζί με τον βαρόνο θα μείνει επτά μήνες στη Βιέννη, όπου γνωρίζεται με τα πιο ζωντανά στοιχεία της ελληνικής παροικίας και εκδίδει το "Φυσικής απάνθισμα",βιβλίο στο οποίο γράφει την περίφημη ρήση"όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά".Το 1791 γυρίζει στο Βουκουρέστι και το 1792 η Ρωσία υπογράφει συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία, ακολουθώντας την απόφαση της Αυστρίας. Μονομιάς καταρρέουν οι ελπίδες των λαών των Βαλκανίων για απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό.
Αλλά ο απόηχος της Γαλλικής Επανάστασης φτάνει δυνατός τους υπόδουλους λαούς. Και ο Ρήγας από διαφωτιστής γίνεται επαναστάτης.Η ώρα της δράσης έχει φτάσει και τα εθνεγερτικά του όνειρα ξεσπούν. Ονειρα, που τον Αύγουστο του 1796 τα καταγράφει σε χάρτες και χειρόγραφα και τα παίρνει μαζί του στην Βιέννη. Ο πρόξενος Μαρκέλιους ειδοποιεί το υπουργείο Εξωτερικών της Αυστρίας λέγοντας: "στις αρχές της εβδομάδας ένας γραμματικός, Ρήγας, πρόσωπο ύποπτο, ξεκίνησε από 'δω για την Βιέννη, όπου σκοπεύει να τυπώσει ελληνικό γεωγραφικό χάρτη".Στην πρωτεύουσα της Αυστρίας θα γράψει τον "Θούριο",μια επαναστατική προκήρυξη γραμμένη σε στίχους. Ο Γιάννης Κορδάτος χαρακτηρίζει τον "Θούριο" ως "παμβαλκανικό εγερτήριο".
Ηταν καιρός, όμως, να γυρίσει στην Ελλάδα. Χάρτες, επαναστατικές προκηρύξεις και χειρόγραφα, τα βάζει όλα σε κάσες για να τα στείλει στον εμπορικό αντιπρόσωπο στην Τεργέστη, Αντώνη Νιώτη,μέσω του αντιπροσώπου Αργέντη,διευκρινίζοντας όμως ότι τελικός παραλήπτης θα ήταν ο έμπορος και λόγιος Αντώνιος Κορωνιός.
Εχει αρχίσει να παίζεται η τελευταία πράξη της ζωής του Ρήγα Φεραίου.Εκανε το μοιραίο λάθος να στείλει γράμμα στον Κορωνιό και στην πραγματικότητα να στείλει στο θάνατο τον εαυτό του και εφτά συντρόφους του. Ο Κορωνιός έλειπε και ο συνέταιρός του, Δημήτρης Οικονόμου,μιλάει στην αστυνομία της Τεργέστης για ένα "παράξενο" εμπόρευμα.
19 Δεκέμβρη 1797.Ο Ρήγας συλλαμβάνεται μόλις φθάνει στην Τεργέστη. Προφταίνουν, μαζί με τον Περαιβό να πετάξουν καταλόγους με ονόματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Αρχίζουν οι ανακρίσεις. "Ποιους έχεις συνεργάτες;",τον ρωτάνε. "Ολο το ΕΘνος" τους απαντάει.
Για αυτό το Εθνος, σύμφωνα με τα σχέδιά του, ετοιμαζόταν να πάει στη Μάνη και να ελευθερώσει το Μοριά. Επειτα να περάσει στη Στερεά Ελλάδα, να σμίξει με τους Σουλιώτες και να ξεσηκώσει Επανάσταση σε Ηπειρο, Ρούμελη, Μακεδονία και Αλβανία.
Στις 14/2/1798 οδηγείται στη φυλακή της Βιέννης,ενώ είχαν ήδη συλληφθεί οι πιο στενοί συνεργάτες του. Τους κρατούμενους τους χώρισαν σε δύο ομάδες: σε εκείνους με αυστριακή καταγωγή, οι οποίοι θα εξορίζονταν και στους ραγιάδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τους οποίους θα παρέδιδαν τους Τούρκους.
Ο Ρήγας και εφτά σύντροφοί του ανήκαν στη δεύτερη ομάδα και παραδόθηκαν στον Τούρκο καϊμακτσή του Βελιγραδίου.Οι νέοι δήμιοι τους οδήγησαν στα μπουντρούμια του Κάστρου της Neboisa,στη συμβολή Δούναβη και Σάβα.
Νύχτα 24ης Ιούνη 1798.Οι δήμιοι εισβάλουν στο Κάστρο. Στραγγαλίζουν τον Ρήγα και τους άλλους και τους πετάνε στον Δούναβη. Νόμισαν ότι μαζί με τους επαναστάτες πέταξαν και την επανάσταση.
Είκοσι τρία χρόνια αργότερα τα όνειρα του Ρήγα Φεραίου γίνονται πραγματικότητα. Οι Ελληνες επαναστατούν.

ΘΟΥΡΙΟΣ

ἤτοι ὁρμητικὸς πατριωτικὸς ὕμνος πρῶτος, εἰς τὸν ἦχον

ΜΙΑ ΠΡΟΣΤΑΓΗ ΜΕΓΑΛΗ

Ὡς πότε παλικάρια, νὰ ζοῦμε στὰ στενά,
μονάχοι σὰ λεοντάρια, σταῖς ράχαις στὰ βουνά;
Σπηλιαῖς νὰ κατοικοῦμε, νὰ βλέπωμεν κλαδιά,
νὰ φεύγωμ᾿ ἀπ᾿ τὸν κόσμον, γιὰ τὴν πικρὴ σκλαβιά;
Νὰ χάνωμεν ἀδέλφια, πατρίδα καὶ γονεῖς,
τοὺς φίλους, τὰ παιδιά μας, κι ὅλους τοὺς συγγενεῖς;
Καλλιῶναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή,
παρὰ σαράντα χρόνοι, σκλαβιὰ καὶ φυλακή.
Τί σ᾿ ὠφελεῖ ἂν ζήσῃς, καὶ εἶσαι στὴ σκλαβιά;
στοχάσου πῶς σὲ ψαίνουν, καθ᾿ ὥραν στὴν φωτιά.
Βεζύρης, δραγουμάνος, ἀφέντης κι᾿ ἂν σταθῇς
ὁ τύραννος ἀδίκως σὲ κάμνει νὰ χαθῇς.
Δουλεύεις ὅλ᾿ ἡμέρα, σὲ ὅ,τι κι᾿ ἂν σὲ πῇ,
κι᾿ αὐτὸς πασχίζει πάλιν, τὸ αἷμα σου νὰ πιῇ.
Ὁ Σοῦτζος, κι᾿ ὁ Μουρούζης, Πετράκης, Σκαναβῆς
Γκίκας καὶ Μαυρογένης, καθρέπτης, εἶν᾿ νὰ ἰδῇς.
Ἀνδρεῖοι καπετάνοι, παπᾶδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν κι᾿ ἀγάδες, μὲ ἄδικον σπαθί.
Κι᾿ ἀμέτρητ᾿ ἄλλοι τόσοι, καὶ Τοῦρκοι καὶ ῾Ρωμιοί,
ζωὴν καὶ πλοῦτον χάνουν, χωρὶς κᾀμμιὰ ῾φορμή.
Ἐλᾶτε μ᾿ ἕναν ζῆλον, σὲ τοῦτον τὸν καιρόν,
νὰ κάμωμεν τὸν ὅρκον, ἐπάνω στὸν σταυρόν.
Συμβούλους προκομμένους, μὲ πατριωτισμὸν
νὰ βάλωμεν εἰς ὅλα, νὰ δίδουν ὁρισμόν.
Οἱ νόμοι νἆν᾿ ὁ πρῶτος, καὶ μόνος ὁδηγός,
καὶ τῆς πατρίδος ἕνας, νὰ γένῃ ἀρχηγός.
Γιατὶ κ᾿ ἡ ἀναρχία, ὁμοιάζει τὴν σκλαβιά,
νὰ ζοῦμε σὰν θηρία, εἶν᾿ πλιὸ σκληρὴ φωτιά.
Καὶ τότε μὲ τὰ χέρια, ψηλὰ στὸν οὐρανὸν
ἂς ποῦμ᾿ ἀπ᾿ τὴν καρδιά μας, ἐτοῦτα στὸν Θεόν·

Ἐδῶ συκώνονται οἱ πατριῶται ὀρθοί, καὶ ὑψώνοντες
τὰς χεῖρας πρὸς τὸν οὐρανόν, / κάμνουν τὸν ὅρκον.

Ὅρκος κατὰ τῆς τυραννίας καὶ τῆς ἀναρχίας.

Ὦ βασιλεῦ τοῦ κόσμου, ὁρκίζομαι σὲ σέ,
στὴν γνώμην τῶν τυράννων, νὰ μὴν ἐλθῶ ποτέ.
Μήτε νὰ τοὺς δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ,
εἰς τὰ ταξίματά τους, γιὰ νὰ παραδοθῶ.
Ἐν ὅσῳ ζῶ στὸν κόσμον, ὁ μόνος μου σκοπός,
γιὰ νὰ τοὺς ἀφανίσω, θὲ νἆναι σταθερός.
Πιστὸς εἰς τὴν πατρίδα, συντρίβω τὸν ζυγόν,
ἀχώριστος γιὰ νἆμαι, ὑπὸ τὸν στρατηγόν.
Κι᾿ ἂν παραβῶ τὸν ὅρκον, ν᾿ ἀστράψ᾿ ὁ οὐρανός,
καὶ νὰ μὲ κατακάψῃ, νὰ γένω σὰν καπνός.

Τέλος τοῦ ὅρκου

Σ᾿ ἀνατολὴ καὶ δύσι, καὶ νότον καὶ βοριά,
γιὰ τὴν πατρίδα ὅλοι, νἄχωμεν μιὰ καρδιά.
Στὴν πίστιν του καθ᾿ ἕνας, ἐλεύθερος νὰ ζῇ,
στὴν δόξαν τοῦ πολέμου, νὰ τρέξωμεν μαζί.
Βουλγάροι κι᾿ Ἀρβανῆτες, Ἀρμένοι καὶ ῾Ρωμιοί,
Ἀράπηδες καὶ ἄσπροι, μὲ μιὰ κοινὴν ὁρμή,
Γιὰ τὴν ἐλευθερίαν, νὰ ζώσωμεν σπαθί,
πῶς εἴμαστ᾿ ἀντριωμένοι, παντοῦ νὰ ξακουσθῇ.
Ὅσ᾿ ἀπ᾿ τὴν τυραννίαν, πῆγαν στὴν ξενητιὰ
στὸν τόπον του καθ᾿ ἕνας, ἂς ἔλθῃ τώρα πλιά.
Καὶ ὅσοι τοῦ πολέμου, τὴν τέχνην ἀγροικοῦν
ἐδῶ ἂς τρέξουν ὅλοι, τυράννους νὰ νικοῦν.
Ἡ ῾Ρούμελη τοὺς κράζει, μ᾿ ἀγκάλαις ἀνοιχταῖς,
τοὺς δίδει βιὸ καὶ τόπον, ἀξίαις καὶ τιμαῖς.
Ὡς πότ᾿ ὀφφικιάλος, σὲ ξένους Βασιλεῖς;
ἔλα νὰ γένῃς στῦλος, δικῆς σου τῆς φυλῆς.
Κάλλιο γιὰ τὴν πατρίδα, κᾀνένας νὰ χαθῇ
ἢ νὰ κρεμάσῃ φοῦντα, γιὰ ξένον στὸ σπαθί.
Καὶ ὅσοι προσκυνήσουν, δὲν εἶναι πλιὸ ἐχθροί,
ἀδέλφια μας θὰ γένουν, ἂς εἶναι κ᾿ ἐθνικοί.
Μὰ ὅσοι θὰ τολμήσουν, ἀντίκρυ νὰ σταθοῦν,
ἐκεῖνοι καὶ δικοί μας, ἂν εἶναι, ἂς χαθοῦν.
Σουλιώταις καὶ Μανιώταις, λιοντάρια ξακουστὰ
ὡς πότε σταῖς σπηλιαῖς σας, κοιμᾶστε σφαλιστά;
Μαυροβουνιοῦ καπλάνια, Ὀλύμπου σταυρ᾿ ἀητοί,
κι᾿ Ἀγράφων τὰ ξεφτέρια, γεννῆτε μιὰ ψυχή.
Ἀνδρεῖοι Μακεδόνες, ὁρμήσετε γιὰ μιά,
καὶ αἷμα τῶν τυράννων, ρουφῆστε σὰ θεριά.
Τοῦ Σάββα καὶ Δουνάβου, ἀδέλφια Χριστιανοί,
μὲ τ᾿ ἄρματα στὸ χέρι, καθ᾿ ἕνας ἂς φανῇ,
Τὸ αἷμα σας ἂς βράσῃ, μὲ δίκαιον θυμόν,
μικροὶ μεγάλ᾿ ὁμῶστε, τυράννου τὸν χαμόν.
Λεβέντες ἀντριωμένοι, Μαυροθαλασσινοί,
ὁ βάρβαρος ὡς πότε, θὲ νὰ σᾶς τυραννῇ.
Μὴν καρτερῆτε πλέον, ἀνίκητοι Λαζοί,
χωθῆτε στὸ μπογάζι, μ᾿ ἐμᾶς καὶ σεῖς μαζί.
Δελφίνια τῆς θαλάσσης, ἀζδέρια τῶν νησιῶν,
σὰν ἀστραπὴ χυθῆτε, χτυπᾶτε τὸν ἐχθρόν.
Τῆς Κρήτης καὶ τῆς Νύδρας, θαλασσινὰ πουλιά,
καιρὸς εἶν᾿ τῆς πατρίδος, ν᾿ ἀκοῦστε τὴν λαλιά.
Κι᾿ ὅσ᾿ εἶστε στὴν ἀρμάδα, σὰν ἄξια παιδιά,
οἱ νόμοι σᾶς προστάζουν, νὰ βάλετε φωτιά.
Μ᾿ ἐμᾶς κ᾿ ἐσεῖς Μαλτέζοι, γεννῆτ᾿ ἕνα κορμί,
κατὰ τῆς τυραννίας, ῥιχθῆτε μὲ ὁρμή.
Σᾶς κράζει ἡ Ἑλλάδα, σᾶς θέλει σᾶς πονεῖ,
ζητᾷ τὴν συνδρομήν σας, μὲ μητρικὴν φωνή.
Τί στέκεις Παζβαντζιόγλου, τόσον ἐκστατικός;
τεινάξου στὸ Μπαλκάνι, φώλιασε σὰν ἀητός.
Τοὺς μπούφους καὶ κοράκους, καθόλου μὴν ψηφᾷς,
μὲ τὸν ῥαγιὰ ἑνώσου, ἂν θέλῃς νὰ νικᾷς.
Συλήστρα καὶ Μπραΐλα, Σμαῆλι καὶ Κιλί,
Μπενδέρι καὶ Χωτῆνι, ἐσένα προσκαλεῖ.
Στρατεύματά σου στεῖλε, κ᾿ ἐκεῖνα προσκυνοῦν
γιατὶ στὴν τυραννίαν, νὰ ζήσουν δὲν μποροῦν.
Γγιουρντζῆ πλιὰ μὴ κοιμᾶσαι, συκώσου μὲ ὁρμήν,
τὸν Προύσια νὰ μοιάσῃς, ἔχεις τὴν ἀφορμήν.
Καὶ σὺ ποῦ στὸ Χαλέπι, ἐλεύθερα φρονεῖς
πασιᾶ καιρὸν μὴ χάνεις, στὸν κάμπον νὰ φανῇς.
Μὲ τὰ στρατεύματά σου, εὐθὺς νὰ συκωθῇς,
στῆς Πόλης τὰ φερμάνια, ποτὲ νὰ μὴ δοθῇς.
Τοῦ Μισιριοῦ ἀσλάνια, γιὰ πρώτη σας δουλειά,
δικόν σας ἕνα μπέη, κάμετε βασιλιά.
Χαράτζι τῆς Αἰγύπτου, στὴν Πόλ᾿ ἂς μὴ φανῇ,
γιὰ νὰ ψοφήσ᾿ ὁ λύκος, ὁποῦ σᾶς τυραννεῖ.
Μὲ μιὰ καρδίαν ὅλοι, μιὰ γνώμην, μιὰ ψυχή,
χτυπᾶτε τοῦ τυράννου, τὴν ῥίζα νὰ χαθῇ.
Ν᾿ ἀνάψωμεν μιὰ φλόγα, σὲ ὅλην τὴν Τουρκιά,
νὰ τρέξ᾿ ἀπὸ τὴν Μπόσνα, καὶ ὡς τὴν Ἀραπιὰ
Ψηλὰ στὰ μπαϊράκια, συκῶστε τὸν σταυρόν,
καὶ σὰν ἀστροπελέκια, χτυπᾶτε τὸν ἐχθρόν.
Ποτὲ μὴ στοχασθῆτε, πῶς εἶναι δυνατός,
καρδιοκτυπᾷ καὶ τρέμει, σὰν τὸν λαγὸν κι᾿ αὐτός.
Τρακόσοι Γγιρτζιαλῆδες, τὸν ἔκαμαν νὰ ἰδῇ,
πῶς δὲν μπορεῖ μὲ τόπια, μπροστᾶ τους νὰ εὐγῇ.
Λοιπὸν γιατί ἀργῆτε, τί στέκεσθε νεκροί;
ξυπνήσετε μὴν εἶστε ἐνάντιοι κ᾿ ἐχθροί.
Πῶς οἱ προπάτορές μας, ὁρμοῦσαν σὰ θεριά,
γιὰ τὴν ἐλευθερίαν, πηδοῦσαν στὴ φωτιά.
Ἔτζι κ᾿ ἡμεῖς, ἀδέλφια, ν᾿ ἁρπάξωμεν γιὰ μιὰ
τ᾿ ἄρματα, καὶ νὰ βγοῦμεν ἀπ᾿ τὴν πικρὴ σκλαβιά.
Νὰ σφάξωμεν τοὺς λύκους, ποῦ στὸν ζυγὸν βαστοῦν,
καὶ Χριστιανοὺς καὶ Τούρκους, σκληρᾶ τοὺς τυραννοῦν.
Στεργιᾶς καὶ τοῦ πελάγου, νὰ λάμψῃ ὁ σταυρός,
καὶ στὴν δικαιοσύνην, νὰ σκύψῃ ὁ ἐχθρός.
Ὁ κόσμος νὰ γλυτώσῃ, ἀπ᾿ αὔτην τὴν πληγή,
κ᾿ ἐλεύθεροι νὰ ζῶμεν, ἀδέλφια εἰς τὴν γῆ.

Πέρας μὲν ὧδε,
H δὲ αὖ πράξις τέρας.