του Πάνου Τριγάζη*
Υποδεχόμενοι την Εργατική Πρωτομαγιά, που «δεν είναι αργία – είναι απεργία», θυμόμαστε και την ιστορία της. Ανακαλούμε στη μνήμη μας ότι ορίστηκε από το συνέδριο της Β’ Διεθνούς, που συνήλθε στο Παρίσι το 1889, ημέρα αγωνιστικής κινητοποίησης και διεθνούς αλληλεγγύης της εργατικής τάξης στη μνήμη των απεργών εργατών του Σικάγου που δολοφονήθηκαν την 1η Μάη 1886.
Θυμόμαστε ότι στην Ελλάδα η πρώτη μαζική πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση έγινε στο Παναθηναϊκό Στάδιο στις 2 Μάη 1893 (μετατέθηκε κατά μία ημέρα για να γίνει Κυριακή), με οργανωτή τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο», που είχε ιδρύσει το 1890 ο τότε 25χρονος φοιτητής του Πολυτεχνείου Σταύρος Καλλέργης, εκδίδοντας και εφημερίδα με τον τίτλο «Σοσιαλιστής».
Έγραφε ο «Σοσιαλιστής» του Μάη 1893: «Εκ τίνος λίθου ο πολίτης Σταύρος Καλλέργης είπε τα εξής περίπου: Ο σκοπός της συναθροίσεώς μας ενταύθα είναι να υπογράψωμεν ψήφισμα δια να δωθή εν καιρώ εις την Βουλήν, το ψήφισμα δε έχει ως εξής:
Α) Την Κυριακήν να κλείωσι τα καταστήματα, καθ΄όλην την ημέραν, και οι πολίται να αναπαύωνται.
Β) Οι εργάται να εργάζωνται 8 ώρας την ημέραν.
Γ) Ν΄απονέμητε σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
Δ) Το συμβούλιο του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» να δώση το ψήφισμα εις την Βουλήν.
Περίπου 500 υπόγραψαν το ψήφισμα, του οποίου η διακίνηση συνεχίστηκε και τελικά κατατέθηκε στη Βουλή, με 2000 υπογραφές, την 1η Δεκεμβρίου 1893. Όμως, περιφρονητικά αντιμετωπίστηκε από τον Πρόεδρο της Βουλής και ο Καλλέργης, που παρακολουθούσε από τα θεωρεία των δημοσιογράφων (όπου είχε πρόσβαση ως εκδότης του «Σοσιαλιστή»), άρχισε να φωνάζει και να διαμαρτύρεται. Το αποτέλεσμα ήταν να διαταχθεί η σύλληψή του, να κακοποιηθεί από τη φρουρά και να κρατηθεί στο δεύτερο αστυνομικό τμήμα, όπου βρέθηκε αντιμέτωπος με τον περιβόητο Μπαϊρακτάρη.
Αφού κρατήθηκε δυο ημέρες, ο Καλλέργης οδηγήθηκε στον Εισαγγελέα, ο οποίος τον παρέπεμψε σε δίκη στις 9.12.1893, που είχε ως αποτέλεσμα την καταδίκη του σε φυλάκιση δέκα ημερών. «Αυτή ήταν η πρώτη ουσιαστική σύγκρουσή του με τις Αρχές», γράφει ο γιος του Λυκούργος, ο γνωστός ηθοποιός ο οποίος είχε διατελέσει βουλευτής του ΚΚΕ, και είχε και ο ίδιος αγωνιστική θητεία πολλών δεκαετιών στο αριστερό κίνημα ως το θάνατό του τον Αύγουστο του 2011.
Η δράση του Σταύρου Καλλέργη δεν περιορίστηκε στην Αθήνα: «Με τις ενέργειες του Καλλέργη – γράφει ο Γιάννης Κορδάτος– είχε ιδρυθεί στη Σύρα «Σοσιαλιστική Λέσχη» (Ιούλης 1894). Το ίδιο έγινε και στο Λαύριο. Επίσης και στην Κέρκυρα ιδρύθηκε «Σοσιαλιστικός Σύλλογος» που επηρεαζόταν ιδεολογικά από τον Καλλέργη και την ομάδα του. Σ’ όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις υπάρχουν τώρα σοσιαλιστές. Το ξύπνημα άρχισε» (Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος, σελ. 70)
Όμως, από τη μια το κυνηγητό της αστυνομίας και από την άλλη η φαγωμάρα των διαφόρων σοσιαλιστικών ομάδων δυσκολεύουν το έργο του Καλλέργη, ο οποίος φεύγει για το Παρίσι στο τέλος του 1894, όπου έμεινε πάνω από ένα χρόνο και συνεργάστηκε με πολλούς γνωστούς σοσιαλιστές της εποχής.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα, επανεκδίδει τον «Σοσιαλιστή», όμως οι διωγμοί και οι οικονομικές δυσκολίες τον αναγκάζουν να φύγει για την Κρήτη, όπου εκλέγεται «αντιπρόσωπος στην Επαναστατικήν Συνέλευσιν του Αρκαδίου», όπως γράφει ο ίδιος. Από την Κρήτη ξαναγύρισε στην Αθήνα αρχές του 20ου αιώνα και επανεκδίδει τον «Σοσιαλιστή» (το τελευταίο φύλλο που σώζεται είναι του 1902), τελικά όμως φεύγει το 1905 οριστικά για την Κρήτη (Μπραχήμο Ρεθύμνης). Εκεί παντρεύτηκε, το 1908, τη Μαρία Γιακουμάκη με την οποία απέκτησε 9 παιδιά. Πέθανε το 1926, σε ηλικία 61 ετών.
Σήμερα, μέσα σε πρωτόγνωρες συνθήκες, το εργατικό κίνημα διεθνώς καλείται να υπερασπιστεί δικαιώματα που κατακτήθηκαν με αγώνες και αίμα σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Η νεοφιλελεύθερη επέλαση που βρίσκεται σε εξέλιξη, απαιτεί την αναγέννηση του ταξικού εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος σε ενωτική βάση, καθώς και ευρύτερες συμμαχίες των δυνάμεων της Εργασίας, της Ειρήνης, του Πολιτισμού και της Οικολογίας. Γιατί η συμπόρευση του εργατικού κινήματος με τα σύγχρονα νέα κοινωνικά κινήματα, είναι εκ των ων ουκ άνευ, για μια νικηφόρα πορεία στον 21ο αιώνα.
*Ο Πάνος Τριγάζης στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, είναι αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Κοινωνικών Ερευνών «Σταύρος Καλλέργης».
