του Αλέξανδρου Μπίστη*
πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Την προηγούμενη εβδομάδα, στον απόηχο του τρομοκρατικού χτυπήματος στο Παρίσι, η Γαλλία ενημέρωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι ενεργοποιεί το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, σύμφωνα με το οποίο μία χώρα μπορεί να παρεκκλίνει από το πλαίσιο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι έκτακτης ανάγκης που απειλούν τη ζωή ενός έθνους.
Την προηγούμενη εβδομάδα, στον απόηχο του τρομοκρατικού χτυπήματος στο Παρίσι, η Γαλλία ενημέρωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι ενεργοποιεί το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, σύμφωνα με το οποίο μία χώρα μπορεί να παρεκκλίνει από το πλαίσιο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι έκτακτης ανάγκης που απειλούν τη ζωή ενός έθνους.
Οι θεματοφύλακες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα παρεκκλίνουν λίγο από την προστασία τους (προκειμένου να τα διαφυλάξουν μακροπρόθεσμα, ασφαλώς!), επιτρέποντας προσαγωγές και συλλήψεις χωρίς εντολή δικαστικής αρχής, παρακολούθηση όλων των ηλεκτρονικών δεδομένων οποιουδήποτε θεωρηθεί ύποπτος, καθώς και επιβολή κατ’ οίκον περιορισμού σε οποιονδήποτε «αποτελεί απειλή για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη», παρότι στην πράξη έχει αποδειχθεί πως η αστυνόμευση σ’ αυτόν τον ακήρυχτο πόλεμο είναι ανέφικτη και πως η λογική του κράτους Μεγάλου Αδελφού έχει αποτύχει παταγωδώς να περιορίσει (ή, πολύ περισσότερο, να εξαλείψει) τις τραγικές απώλειες από μεγάλα τρομοκρατικά χτυπήματα.
Η Ευρώπη γερνάει και φτωχαίνει, η κρίση αποδομεί το «ευρωπαϊκό κεκτημένο», ενώ η έκτακτη ανάγκη προβάλλει ως νέα κανονικότητα: μιλιταρισμός, αυταρχισμός, καταστολή, βομβαρδισμοί αμάχων ως αντίποινα για τη δολοφονία αμάχων, περιστολή ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών ως άμυνα απέναντι σε ένα καθεστώς (ISIS) που επιδιώκει την περιστολή ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών, μισαλλοδοξία και καλλιέργεια της θεωρίας περί της σύγκρουσης πολιτισμών για την αντιμετώπιση ενός καθεστώτος που αντλεί τη δύναμή του από τη μισαλλοδοξία και τη θεωρία της σύγκρουσης πολιτισμών.
Το δημοκρατικό έλλειμμα της Ε.Ε., με τα ανεξέλεγκτα, μυστικοπαθή, μη εκλεγμένα κέντρα λήψης αποφάσεων, παροξύνει τη δυσπιστία των λαών στο υπερεθνικό μόρφωμα, σμπαραλιάζοντας το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η μετεξέλιξη της Ευρώπης της δημοκρατίας σε Ευρώπη της ισχύος[1] μαζί με τη μεγαλύτερη προσφυγική ροή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο απειλούν να τινάξουν στον αέρα το καύχημα της Ε.Ε., τη Συνθήκη Σένγκεν.
Στην τελευταία σύνοδο κορυφής μάλιστα, Γ. Ντάισελμπλουμ και Ντ. Τουσκ άφησαν να εννοηθεί πως εξετάζεται το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας «μικρής Σένγκεν», που θα αφήνει απ’ έξω τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, για να ακολουθήσει ο Ζ.-Κ. Γιούνκερ, υπογραμμίζοντας πως ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο το ενιαίο νόμισμα.
Η γερασμένη γραφειοκρατία της Ε.Ε., εγκλωβισμένη στον αδιέξοδο νεοφιλελεύθερο δογματισμό της, προσπαθεί απεγνωσμένα να σώσει το οικοδόμημά της που κλυδωνίζεται, αποδομώντας ό,τι έχει απομείνει να διαφοροποιεί τον «ευρωπαϊκό πολιτισμό» από τις άγρια ταξικές, αλλά και χρόνια καθηλωμένες σε αυταρχικά αντιδημοκρατικά καθεστώτα χώρες τις Ανατολής.
Η πιθανότητα αξιοποίησης του προσφυγικού ζητήματος ως ευκαιρίας για άνοιγμα της κερκόπορτας σε φτηνό εργατικό δυναμικό, που θα ενισχύσει το οικονομικό και κοινωνικό ντάμπινγκ στις ευρωπαϊκές χώρες, θα σημάνει την επέκταση του μοντέλου του ασιατικού καπιταλισμού στην Ευρώπη, δηλαδή ανύπαρκτα εργασιακά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, φτώχεια και εξαθλίωση, ταπείνωση και αδιέξοδο για τους πολλούς.
Η στρατηγική του νεοφιλελευθερισμού οδηγεί στην παρακμή του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους, τροφοδοτεί τον φαύλο κύκλο του εξτρεμισμού, ενισχύει την εθνικιστική Ακροδεξιά (βλ. Λεπέν, χώρες βόρειας Ευρώπης, πρώην ανατολικές χώρες) και προλειαίνει το έδαφος για εθνικές αναδιπλώσεις, έξαρση εθνικισμών και εθνικών ανταγωνισμών.
Αποσχιστικά και αυτονομιστικά κινήματα εντός ευρωπαϊκού εδάφους (Ισπανία, Σκοτία, Βέλγιο), προαναγγελθέντα δημοψηφίσματα αποχώρησης από την Ε.Ε. (Αγγλία) ή χαλάρωσης της σχέσης με την ευρωζώνη (Δανία), εσωτερικές διενέξεις (χώρες Βαλκανίων), εύφλεκτες ισορροπίες και κλιμακούμενες εντάσεις πέριξ της Ευρώπης (Ρωσία - Ουκρανία, Ρωσία - Τουρκία, Τουρκία - Κουρδιστάν), μέχρι τα βάθη της Μέσης Ανατολής (Ιράκ, Συρία) και τις χώρες της βόρειας Αφρικής οριοθετούν μια μπαρουταποθήκη όπου σχεδόν το σύνολο των τοπικών και διεθνών σχέσεων που εγκαθιδρύθηκαν στην περιοχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βρίσκονται σε πλήρη αποσταθεροποίηση και διαδικασία επανακαθορισμού.
Τα παραπάνω συνθέτουν έναν καμβά εντός του οποίου μπορεί κάλλιστα ανά πάσα στιγμή να επαναληφθεί η Ιστορία που διδάσκει πως μετά από μεγάλες οικονομικές κρίσεις του καπιταλισμού ακολουθούν εξίσου μεγάλες εμπόλεμες συρράξεις.
Είναι αμφίβολο αν οι σημερινές ηγεσίες της Ευρώπης θέλουν να αποτρέψουν μια τέτοια ολέθρια προοπτική, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για προάσπιση της ειρήνης, της σταθερότητας και της προόδου στην ευρύτερη περιοχή. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε να επαναφέρουν στο προσκήνιο την πολιτική ως μέσο διασφάλισης της αρμονικής συνύπαρξης των λαών έναντι της οικονομίας και να διαφυλάξουν τη δημοκρατία ως εργαλείο των λαών για να ορίζουν το παρόν και το μέλλον τους, αντί να την υπονομεύουν.
Ασφαλώς, αν οι ευρωπαϊκές ελίτ έχουν επιλέξει να ξεμπερδεύουν με το ιδεολόγημα της Ενωμένης Ευρώπης αντί να επανεξετάσουν την πολιτική της λιτότητας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παγκόσμια σταθερότητα, μια χώρα σαν την Ελλάδα δύσκολα μπορεί να τις σταματήσει. Μπορεί όμως να αναρωτηθεί: Εμείς, για την ώρα τουλάχιστον, μείναμε Ευρώπη!
Η Ευρώπη πού πάει;
1. Paul Mason, Europe is becoming an undemocratic continent where force matters more than law, The Guardian, 18/10/2015, http://goo.gl/GFhAbC
* Ο Αλέξανδρος Μπίστης είναι πολιτικός επιστήμονας
πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
 |
| Οι θεματοφύλακες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα παρεκκλίνουν λίγο από την προστασία τους προκειμένου να τα διαφυλάξουν μακροπρόθεσμα | AP PHOTO/ LAURENT CIPRIANI |
Την προηγούμενη εβδομάδα, στον απόηχο του τρομοκρατικού χτυπήματος στο Παρίσι, η Γαλλία ενημέρωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι ενεργοποιεί το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, σύμφωνα με το οποίο μία χώρα μπορεί να παρεκκλίνει από το πλαίσιο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι έκτακτης ανάγκης που απειλούν τη ζωή ενός έθνους.
Την προηγούμενη εβδομάδα, στον απόηχο του τρομοκρατικού χτυπήματος στο Παρίσι, η Γαλλία ενημέρωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι ενεργοποιεί το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, σύμφωνα με το οποίο μία χώρα μπορεί να παρεκκλίνει από το πλαίσιο σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι έκτακτης ανάγκης που απειλούν τη ζωή ενός έθνους.
Οι θεματοφύλακες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα παρεκκλίνουν λίγο από την προστασία τους (προκειμένου να τα διαφυλάξουν μακροπρόθεσμα, ασφαλώς!), επιτρέποντας προσαγωγές και συλλήψεις χωρίς εντολή δικαστικής αρχής, παρακολούθηση όλων των ηλεκτρονικών δεδομένων οποιουδήποτε θεωρηθεί ύποπτος, καθώς και επιβολή κατ’ οίκον περιορισμού σε οποιονδήποτε «αποτελεί απειλή για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη», παρότι στην πράξη έχει αποδειχθεί πως η αστυνόμευση σ’ αυτόν τον ακήρυχτο πόλεμο είναι ανέφικτη και πως η λογική του κράτους Μεγάλου Αδελφού έχει αποτύχει παταγωδώς να περιορίσει (ή, πολύ περισσότερο, να εξαλείψει) τις τραγικές απώλειες από μεγάλα τρομοκρατικά χτυπήματα.
Η Ευρώπη γερνάει και φτωχαίνει, η κρίση αποδομεί το «ευρωπαϊκό κεκτημένο», ενώ η έκτακτη ανάγκη προβάλλει ως νέα κανονικότητα: μιλιταρισμός, αυταρχισμός, καταστολή, βομβαρδισμοί αμάχων ως αντίποινα για τη δολοφονία αμάχων, περιστολή ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών ως άμυνα απέναντι σε ένα καθεστώς (ISIS) που επιδιώκει την περιστολή ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών, μισαλλοδοξία και καλλιέργεια της θεωρίας περί της σύγκρουσης πολιτισμών για την αντιμετώπιση ενός καθεστώτος που αντλεί τη δύναμή του από τη μισαλλοδοξία και τη θεωρία της σύγκρουσης πολιτισμών.
Το δημοκρατικό έλλειμμα της Ε.Ε., με τα ανεξέλεγκτα, μυστικοπαθή, μη εκλεγμένα κέντρα λήψης αποφάσεων, παροξύνει τη δυσπιστία των λαών στο υπερεθνικό μόρφωμα, σμπαραλιάζοντας το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η μετεξέλιξη της Ευρώπης της δημοκρατίας σε Ευρώπη της ισχύος[1] μαζί με τη μεγαλύτερη προσφυγική ροή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο απειλούν να τινάξουν στον αέρα το καύχημα της Ε.Ε., τη Συνθήκη Σένγκεν.
Στην τελευταία σύνοδο κορυφής μάλιστα, Γ. Ντάισελμπλουμ και Ντ. Τουσκ άφησαν να εννοηθεί πως εξετάζεται το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας «μικρής Σένγκεν», που θα αφήνει απ’ έξω τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, για να ακολουθήσει ο Ζ.-Κ. Γιούνκερ, υπογραμμίζοντας πως ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο το ενιαίο νόμισμα.
Η γερασμένη γραφειοκρατία της Ε.Ε., εγκλωβισμένη στον αδιέξοδο νεοφιλελεύθερο δογματισμό της, προσπαθεί απεγνωσμένα να σώσει το οικοδόμημά της που κλυδωνίζεται, αποδομώντας ό,τι έχει απομείνει να διαφοροποιεί τον «ευρωπαϊκό πολιτισμό» από τις άγρια ταξικές, αλλά και χρόνια καθηλωμένες σε αυταρχικά αντιδημοκρατικά καθεστώτα χώρες τις Ανατολής.
Η πιθανότητα αξιοποίησης του προσφυγικού ζητήματος ως ευκαιρίας για άνοιγμα της κερκόπορτας σε φτηνό εργατικό δυναμικό, που θα ενισχύσει το οικονομικό και κοινωνικό ντάμπινγκ στις ευρωπαϊκές χώρες, θα σημάνει την επέκταση του μοντέλου του ασιατικού καπιταλισμού στην Ευρώπη, δηλαδή ανύπαρκτα εργασιακά, κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, φτώχεια και εξαθλίωση, ταπείνωση και αδιέξοδο για τους πολλούς.
Η στρατηγική του νεοφιλελευθερισμού οδηγεί στην παρακμή του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους, τροφοδοτεί τον φαύλο κύκλο του εξτρεμισμού, ενισχύει την εθνικιστική Ακροδεξιά (βλ. Λεπέν, χώρες βόρειας Ευρώπης, πρώην ανατολικές χώρες) και προλειαίνει το έδαφος για εθνικές αναδιπλώσεις, έξαρση εθνικισμών και εθνικών ανταγωνισμών.
Αποσχιστικά και αυτονομιστικά κινήματα εντός ευρωπαϊκού εδάφους (Ισπανία, Σκοτία, Βέλγιο), προαναγγελθέντα δημοψηφίσματα αποχώρησης από την Ε.Ε. (Αγγλία) ή χαλάρωσης της σχέσης με την ευρωζώνη (Δανία), εσωτερικές διενέξεις (χώρες Βαλκανίων), εύφλεκτες ισορροπίες και κλιμακούμενες εντάσεις πέριξ της Ευρώπης (Ρωσία - Ουκρανία, Ρωσία - Τουρκία, Τουρκία - Κουρδιστάν), μέχρι τα βάθη της Μέσης Ανατολής (Ιράκ, Συρία) και τις χώρες της βόρειας Αφρικής οριοθετούν μια μπαρουταποθήκη όπου σχεδόν το σύνολο των τοπικών και διεθνών σχέσεων που εγκαθιδρύθηκαν στην περιοχή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο βρίσκονται σε πλήρη αποσταθεροποίηση και διαδικασία επανακαθορισμού.
Τα παραπάνω συνθέτουν έναν καμβά εντός του οποίου μπορεί κάλλιστα ανά πάσα στιγμή να επαναληφθεί η Ιστορία που διδάσκει πως μετά από μεγάλες οικονομικές κρίσεις του καπιταλισμού ακολουθούν εξίσου μεγάλες εμπόλεμες συρράξεις.
Είναι αμφίβολο αν οι σημερινές ηγεσίες της Ευρώπης θέλουν να αποτρέψουν μια τέτοια ολέθρια προοπτική, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για προάσπιση της ειρήνης, της σταθερότητας και της προόδου στην ευρύτερη περιοχή. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε να επαναφέρουν στο προσκήνιο την πολιτική ως μέσο διασφάλισης της αρμονικής συνύπαρξης των λαών έναντι της οικονομίας και να διαφυλάξουν τη δημοκρατία ως εργαλείο των λαών για να ορίζουν το παρόν και το μέλλον τους, αντί να την υπονομεύουν.
Ασφαλώς, αν οι ευρωπαϊκές ελίτ έχουν επιλέξει να ξεμπερδεύουν με το ιδεολόγημα της Ενωμένης Ευρώπης αντί να επανεξετάσουν την πολιτική της λιτότητας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παγκόσμια σταθερότητα, μια χώρα σαν την Ελλάδα δύσκολα μπορεί να τις σταματήσει. Μπορεί όμως να αναρωτηθεί: Εμείς, για την ώρα τουλάχιστον, μείναμε Ευρώπη!
Η Ευρώπη πού πάει;
1. Paul Mason, Europe is becoming an undemocratic continent where force matters more than law, The Guardian, 18/10/2015, http://goo.gl/GFhAbC
* Ο Αλέξανδρος Μπίστης είναι πολιτικός επιστήμονας
