Ο «Καλλικράτης», που, σύμφωνα με την κυβέρνηση, αποτελεί τις «αρχές νομοθετικής πρωτοβουλίας για τη νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης διοίκησης», αφορά μια ριζική αλλαγή στο διοικητικό σύστημα της χώρας.
Δεν αναλύουμε σε βάθος τον νέο νόμο, άλλωστε πολλά σημαντικά έχουν γραφεί μέχρι σήμερα. Στόχος μας είναι να θιγούν κάποια ζητήματα σχετικά με την τοπική δημοκρατία και τη λαϊκή συμμετοχή.
Ενώ δεν έχει γίνει καμιά ουσιαστική αξιολόγηση του «Καποδίστρια», που υπάρχει εδώ και 12 χρόνια, η κυβέρνηση προχώρησε σε μια μεταρρύθμιση -τον «Καλλικράτη»-, η οποία όμως δεν αφορά, τελικά, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όσο και αν έτσι «διαφημίζεται». Ουσιαστικά αφορά το ίδιο το κράτος, που προωθεί την αντίληψη ότι η Τ.Α. αποτελεί κρίκο του κρατικού μηχανισμού και δεν προωθεί την έννοια της Τ.Α. σαν λαϊκό συμμετοχικό θεσμό, στην υπηρεσία της κοινωνίας.
Οι αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοέμβρη πλησιάζουν. Μέσα στη λαίλαπα των αντιλαϊκών μέτρων της κυβέρνησης, της Ε.Ε., του ΔΝΤ και του «Μνημονίου», ζητήματα που κυριαρχούν στην πολιτική ζωή και την κοινωνία, οι αλλαγές στην Αυτοδιοίκηση παρουσιάζονται ως ένας «ουδέτερος εκσυγχρονισμός». Για την αριστερά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ο «Καλλικράτης» εντάσσεται, μαζί με το ασφαλιστικό, το φορολογικό, τις ιδιωτικοποιήσεις, τα εργασιακά, στο Πρόγραμμα Σταθερότητας, που εφαρμόζει η κυβέρνηση σε συνεργασία με την τρόικα. Ως εκ τούτου, πέρα από τα αυτοδιοικητικά χαρακτηριστικά, η εκλογική μάχη του Νοεμβρίου παίρνει και τον χαρακτήρα δημοψηφίσματος για τα μέτρα της κυβέρνησης.
Από την εμφάνιση του σχεδίου «Καλλικράτης» μέχρι σήμερα, η κοινή γνώμη σκόπιμα κατευθύνθηκε στην αντίληψη ότι το μεγάλο ζητούμενο είναι οι συνενώσεις κάποιων δήμων. Επίσης, σκόπιμα καλλιεργήθηκαν αντιλήψεις όπως: «μεγάλος δήμος = ισχυρός δήμος» ή ότι στην Ευρώπη υπάρχουν μεγάλοι ισχυροί δήμοι κ.λπ. Ωστόσο, τα ίδια τα στοιχεία (Επιθεώρηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης -τεύχος 124, υπουργείο Εσωτερικών – Αθήνα 2007), ακυρώνουν τον παραπάνω ισχυρισμό. Στην Ευρώπη των 15 υφίστανται 73.012 δήμοι με μέσο όρο 5.200 κατοίκους (στοιχεία 2007), ενώ στην Ελλάδα με 1.034 δήμους και κοινότητες ο μέσος όρος ανά δήμο είναι 10.200 κάτοικοι. Είμαστε δηλαδή ήδη, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ με την εφαρμογή του «Καλλικράτη», ο μέσος όρος κατοίκων ανά δήμο, θα ανέβει στους 28.500.
Με τον «Καλλικράτη» μιλάμε ουσιαστικά για μεταφορά εξουσιών του κεντρικού κράτους, υπό έλεγχο, στην περιφέρεια, αποδυναμώνοντας σημαντικά τη συμμετοχή των πολιτών και ενισχύοντας παράλληλα το δικομματισμό.
Δημιουργείται ένα δαιδαλώδες διοικητικό οργανόγραμμα, που περιορίζει δραστικά κάθε δυνατότητα παρέμβασης «των από κάτω», αποπνέοντας πολύ κρατισμό, αφού έχουμε: To κεντρικό κράτος, τις 7 κρατικές διοικήσεις, την Τ.Α. β’ βαθμού (Περιφέρειες) και την Τ.Α. α’ βαθμού (δήμοι).
Θεσμοί άμεσης δημοκρατίας, όπως λαϊκές συνελεύσεις, συμμετοχικές διαδικασίες κ.λπ., ουσιαστικά διαγράφονται και η εξουσία συγκεντρώνεται σε πιο ελεγχόμενες δομές. Παράλληλα, με την μεταφορά νέων αρμοδιοτήτων (κύρια αρμοδιότητες των καταργούμενων νομαρχιών) στους δήμους και τις περιφέρειες, χωρίς θεσμοθετημένους πόρους, η Τοπική Αυτοδιοίκηση κινδυνεύει ή να μη λειτουργήσει ή να μετατραπεί σε μηχανισμό είσπραξης νέων φόρων ή να ιδιωτικοποιήσει λειτουργίες της (γεγονός που έχει αρχίσει να γίνεται ήδη). Εδώ, πρέπει να τονίσουμε ότι το αίτημα για φορολογική μεταρρύθμιση με ανακατανομή πόρων υπέρ της Αυτοδιοίκησης είναι περισσότερο παρά ποτέ επίκαιρο.
Σημαντικό έλλειμμα του «Καλλικράτη» είναι η μη ενίσχυση της δημοκρατίας και της λαϊκής συμμετοχής. Με το ληστρικό εκλογικό σύστημα, τις προϋποθέσεις υποψηφιότητας που θέτει και τη μη καθιέρωση της απλής αναλογικής, αποκλείονται μια σειρά κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, με συνέπεια την ενδυνάμωση του δικομματισμού και των μηχανισμών εξουσίας. Η παραπέρα ενίσχυση του δημαρχοκεντρικού και περιφερειοκεντρικού συστήματος εξουσίας ακυρώνει τη δημοκρατική λειτουργία της Αυτοδιοίκησης, που πρέπει να χαρακτηρίζεται από περιορισμό των εξουσιών δημάρχου και περιφερειάρχη, αναβάθμιση του ρόλου των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών.
Πρέπει να αναφερθεί ότι, με βάση τον ισχύοντα μέχρι σήμερα Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (νόμος 3463/2006), οι δημοτικές αρχές υποχρεούνται να διαβουλεύονται με τους κατοίκους, να προωθούν τη λαϊκή συμμετοχή στις τοπικές υποθέσεις, την ευαισθητοποίηση και οργάνωση των δημοτών για τον εντοπισμό και επίλυση τοπικών προβλημάτων και αναγκών των κατοίκων, διασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης όλων των δημοτών στην πληροφόρηση. Στον ισχύοντα Κώδικα υπάρχει η δυνατότητα διενέργειας Δημοψηφισμάτων και ουσιαστικά καθιερώνεται ο θεσμός της τοπικής δημοκρατίας. Διατάξεις του κώδικα χρησιμοποιήθηκαν μέχρι σήμερα από πολλά κινήματα και ενώσεις πολιτών, τα οποία και κατέγραψαν σημαντικές επιτυχίες. Ο νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης, που κανονικά πρέπει να ακολουθήσει μετά τον «Καλλικράτη», δύσκολα θα περιλαμβάνει ζητήματα συμμετοχής και άμεσης δημοκρατίας, διότι απλούστατα ο στόχος είναι άλλος. Είναι η συγκεντροποίηση των λειτουργιών του κράτους μακριά από τους πολίτες, η παραπέρα ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας και βέβαια, την εποχή του ΔΝΤ και του «Μνημονίου», η περιστολή δαπανών (ήδη το κόστος της λεγόμενης μεταρρύθμισης, που κατά την ΕΝΑΕ και ΚΕΔΚΕ υπολογίζεται σε 4+1,8 δισ., δεν αποδίδεται στην Αυτοδιοίκηση).
Βέβαια και η άποψη που καλλιεργείται μονοσήμαντα, ότι ο μικρός δήμος είναι πιο δημοκρατικός και πιο κοντά στον πολίτη, δεν είναι και κατ’ ανάγκην σωστή. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει δημοκρατία και συμμετοχικές διαδικασίες, ανοικτό μοντέλο διακυβέρνησης, σε όλα τα επίπεδα άσκησης εξουσίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Κάποιες «απολιτίκ» απόψεις περί «ουδετερότητας» της Τ.Α. και προτάσεις για «υπερκομματικά» ψηφοδέλτια εν όψει του «Καλλικράτη» δεν μας βρίσκουν σύμφωνους. Για μας τα προβλήματα της Αυτοδιοίκησης δεν είναι «ουδέτερα», είναι βαθιά πολιτικά, διότι ούτε όλοι πλήττονται το ίδιο ούτε οι όποιες λύσεις ευνοούν όλους το ίδιο. Το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η Αυτοδιοίκηση σήμερα, η απλή «διαχείριση» των προβλημάτων, που επικρατεί σε πολλούς δήμους (με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις, κυρίως αριστερών δημάρχων), κάποια φαινόμενα διαπλοκής με οικονομικά και τοπικά συμφέροντα, καθώς και ο έντονος κομματισμός, κάνουν αναγκαίο για την αριστερά να πρωτοστατήσει στη δημιουργία πλατιών ριζοσπαστικών αυτοδιοικητικών σχημάτων. Σχήματα όπου συμμετέχουν ενεργοί πολίτες, κινήματα και ενώσεις πολιτών, που δίνουν χρόνια τώρα μάχες στις γειτονιές για «μικρά» και «μεγάλα» περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, και παλεύουν ενάντια στην υποβάθμιση της ποιότητα ζωής. Συμμετοχή στα σχήματα αυτά έχουν δυνάμεις, που είναι έτοιμες να συμβάλουν στη δημιουργία δικτύων κοινωνικής αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης στις γειτονιές για στήριξη της κοινωνίας, που σήμερα πλήττεται από τις άδικες και αντιλαϊκές πολιτικές της κυβέρνησης – ΔΝΤ – Ε.Ε.
της Χαράς Καφαντάρη (γεωλόγος, μέλος Θεματικής «Πόλη – Περιβάλλον – Οικολογία» ΣΥΡΙΖΑ) από την ΑΥΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου