ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΑΚΟΥ*
Ανασκοπώντας ιστορικά τις κρίσεις, οι χειρότερες και καταστρεπτικότερες συνέπειες δεν προέρχονται από τις αρχικές αιτίες που τις προκάλεσαν, αλλά από τις απρόβλεπτες διαδικασίες που αποδεσμεύουν και από τον επισφαλή τρόπο χειρισμού τους. Γι' αυτό και οι συνέπειες μιας κρίσης, ακόμη κι αν είναι γενικευμένη, διαφέρουν από τη μια κοινωνία στην άλλη.
Σήμερα στην Ελλάδα ζούμε την παράγωγη αυτή κρίση. Οι πολιτικές ηγεσίες των δύο κομμάτων εξουσίας συμπεριφέρονται ως Μαρίες Αντουανέτες. Λειτουργούν δηλαδή ετεροχρονισμένα, χωρίς να αντιλαμβάνονται τον ετεροχρονισμό. Η άσκηση πολιτικής στην Ελλάδα απαιτεί μια ιδιαίτερη τεχνογνωσία, δεξιότητες τακτικής, κάτι που οι παλαιοί πολιτικοί το γνωρίζουν πολύ καλά.
Αλλά σε έκτακτες συνθήκες οι τακτικισμοί καταλήγουν στη ρευστοποίηση των θεσμών, ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας. Το είχαμε δει και τον καιρό του Ανδρέα Παπανδρέου, σε λιγότερο επικίνδυνες ημέρες από τις σημερινές. Ωστόσο, σε αυτή τη ρευστοποίηση των θεσμών συμβάλλει τα μέγιστα και η σημερινή ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ίδια η Ευρωζώνη λειτουργεί μέσα σε ένα θεσμικό κενό και δεν χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες να το αντιληφθεί κάποιος. Η δυναμική των αλλαγών είναι ισχυρότερη από οποιαδήποτε δυνατότητα αποκρυστάλλωσής τους σε θεσμούς και κανονικές διαδικασίες. Απλώς η επιλογή ανήκει στους ισχυρούς.
Οι θεσμοί όμως επινοήθηκαν για να μετριάσουν την αυθαιρεσία και κυρίως για να συγκρατούν και να διοχετεύουν σε ειρηνικές διαδικασίες την κοινωνική σύγκρουση. Όποιος παίζει αυτή τη στιγμή με τους θεσμούς παίζει με την έκλυση μιας ανεξέλεγκτης και με άγνωστη έκβαση κοινωνικής σύγκρουσης, με τη χειρότερη δυνατή συνέπεια της κρίσης.
Η προσφυγή στις εκλογές είναι αυτή τη στιγμή η πιο σαφής και η πιο σύμφωνη με τη θεσμική λογική και την παράδοση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας λύση. Όλα τα άλλα είναι «εν ου παικτοίς». Οποιοδήποτε κυβερνητικό σχήμα κοινής αποδοχής είναι συζήτηση για παντεσπάνι, τον καιρό που ψυχολογικά έχει κατεδαφιστεί η Βαστίλλη.
Τα σημερινά πολιτικά αδιέξοδα οφείλονται σε μια συγκεκριμένη πολιτική η οποία βύθισε την οικονομία σε μια πολύ μεγαλύτερη κρίση και από τη στιγμή που αποφάσισε να τη θεραπεύσει έχει συρρικνώσει τη ζωή της πλειονότητας στο όριο επιβίωσης, έχει μεγεθύνει την αβεβαιότητα για το αύριο σε εφιάλτη και έχει δέσει τον ελληνικό λαό στο ικρίωμα τιμωρίας των ευρωπαϊκών πλατειών για ηθικό μαστίγωμα και εξευτελισμό.
Τι θα συμβουλεύσει λοιπόν τον Σίσυφο, που έχασε την υπομονή του και θύμωσε, μία κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας; «Πάρε την πέτρα σου στον ώμο και πάλι από την αρχή», «Τόλμησε να υπερβείς τον εαυτό σου»;
Θα ρωτήσει κάποιος: «Θα χαράξει μια διαφορετική πολιτική το αποτέλεσμα της προσφυγής στο εκλογικό σώμα;». μήπως οι εκλογές γίνουν ένα καρναβάλι ψευδών υποσχέσεων; Ωστόσο, οποιουσδήποτε ενδοιασμούς κι αν έχει κάποιος, ακόμη κι αν αισθάνεται με βεβαιότητα ότι επαληθεύεται, οι εκλογές είναι ο ακρογωνιαίος θεσμός του Πολιτεύματος που δεν μπορεί να τεθεί υπό αίρεση από το αν μας αρέσει ή όχι το προβλεπόμενο αποτέλεσμά τους.
∆ιαφορετικά ανοίγεται η πύλη της εκτροπής, όπου η απάντηση, υπό τις σημερινές συνθήκες αγανάκτησης, θα είναι «γαία πυρί μειχθήτω» και θα μας καταπιεί όλους. Βρισκόμαστε σε μια βαθιά κρίση. ∆εν είναι ούτε μοιραίο ούτε αναπότρεπτο να διανύσουμε και μια πορεία προς εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις χάους.
Η ευθύνη δεν βρίσκεται μόνο στους αρχηγούς των δύο κομμάτων εξουσίας, αλλά και στα στελέχη και στους βουλευτές τους. Σε συνθήκες αστάθειας, στον καθένα και στην καθεμία τους αντιστοιχεί αυξημένη ευθύνη.
* Ο Αντώνης Λιάκος είναι καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αναδημοσίευση από το "Βήμα" (6/11/2011)
Σήμερα στην Ελλάδα ζούμε την παράγωγη αυτή κρίση. Οι πολιτικές ηγεσίες των δύο κομμάτων εξουσίας συμπεριφέρονται ως Μαρίες Αντουανέτες. Λειτουργούν δηλαδή ετεροχρονισμένα, χωρίς να αντιλαμβάνονται τον ετεροχρονισμό. Η άσκηση πολιτικής στην Ελλάδα απαιτεί μια ιδιαίτερη τεχνογνωσία, δεξιότητες τακτικής, κάτι που οι παλαιοί πολιτικοί το γνωρίζουν πολύ καλά.
Αλλά σε έκτακτες συνθήκες οι τακτικισμοί καταλήγουν στη ρευστοποίηση των θεσμών, ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας. Το είχαμε δει και τον καιρό του Ανδρέα Παπανδρέου, σε λιγότερο επικίνδυνες ημέρες από τις σημερινές. Ωστόσο, σε αυτή τη ρευστοποίηση των θεσμών συμβάλλει τα μέγιστα και η σημερινή ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ίδια η Ευρωζώνη λειτουργεί μέσα σε ένα θεσμικό κενό και δεν χρειάζονται ιδιαίτερες ικανότητες να το αντιληφθεί κάποιος. Η δυναμική των αλλαγών είναι ισχυρότερη από οποιαδήποτε δυνατότητα αποκρυστάλλωσής τους σε θεσμούς και κανονικές διαδικασίες. Απλώς η επιλογή ανήκει στους ισχυρούς.
Οι θεσμοί όμως επινοήθηκαν για να μετριάσουν την αυθαιρεσία και κυρίως για να συγκρατούν και να διοχετεύουν σε ειρηνικές διαδικασίες την κοινωνική σύγκρουση. Όποιος παίζει αυτή τη στιγμή με τους θεσμούς παίζει με την έκλυση μιας ανεξέλεγκτης και με άγνωστη έκβαση κοινωνικής σύγκρουσης, με τη χειρότερη δυνατή συνέπεια της κρίσης.
Η προσφυγή στις εκλογές είναι αυτή τη στιγμή η πιο σαφής και η πιο σύμφωνη με τη θεσμική λογική και την παράδοση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας λύση. Όλα τα άλλα είναι «εν ου παικτοίς». Οποιοδήποτε κυβερνητικό σχήμα κοινής αποδοχής είναι συζήτηση για παντεσπάνι, τον καιρό που ψυχολογικά έχει κατεδαφιστεί η Βαστίλλη.
Τα σημερινά πολιτικά αδιέξοδα οφείλονται σε μια συγκεκριμένη πολιτική η οποία βύθισε την οικονομία σε μια πολύ μεγαλύτερη κρίση και από τη στιγμή που αποφάσισε να τη θεραπεύσει έχει συρρικνώσει τη ζωή της πλειονότητας στο όριο επιβίωσης, έχει μεγεθύνει την αβεβαιότητα για το αύριο σε εφιάλτη και έχει δέσει τον ελληνικό λαό στο ικρίωμα τιμωρίας των ευρωπαϊκών πλατειών για ηθικό μαστίγωμα και εξευτελισμό.
Τι θα συμβουλεύσει λοιπόν τον Σίσυφο, που έχασε την υπομονή του και θύμωσε, μία κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας; «Πάρε την πέτρα σου στον ώμο και πάλι από την αρχή», «Τόλμησε να υπερβείς τον εαυτό σου»;
Θα ρωτήσει κάποιος: «Θα χαράξει μια διαφορετική πολιτική το αποτέλεσμα της προσφυγής στο εκλογικό σώμα;». μήπως οι εκλογές γίνουν ένα καρναβάλι ψευδών υποσχέσεων; Ωστόσο, οποιουσδήποτε ενδοιασμούς κι αν έχει κάποιος, ακόμη κι αν αισθάνεται με βεβαιότητα ότι επαληθεύεται, οι εκλογές είναι ο ακρογωνιαίος θεσμός του Πολιτεύματος που δεν μπορεί να τεθεί υπό αίρεση από το αν μας αρέσει ή όχι το προβλεπόμενο αποτέλεσμά τους.
∆ιαφορετικά ανοίγεται η πύλη της εκτροπής, όπου η απάντηση, υπό τις σημερινές συνθήκες αγανάκτησης, θα είναι «γαία πυρί μειχθήτω» και θα μας καταπιεί όλους. Βρισκόμαστε σε μια βαθιά κρίση. ∆εν είναι ούτε μοιραίο ούτε αναπότρεπτο να διανύσουμε και μια πορεία προς εμφυλιοπολεμικές καταστάσεις χάους.
Η ευθύνη δεν βρίσκεται μόνο στους αρχηγούς των δύο κομμάτων εξουσίας, αλλά και στα στελέχη και στους βουλευτές τους. Σε συνθήκες αστάθειας, στον καθένα και στην καθεμία τους αντιστοιχεί αυξημένη ευθύνη.
* Ο Αντώνης Λιάκος είναι καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αναδημοσίευση από το "Βήμα" (6/11/2011)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου