Η συζήτηση με τον Μανώλη Τσακίρη είναι συναρπαστική. Είναι ένας από τους ελάχιστους εκείνους δημιουργικούς ανθρώπους, που χάρις στους αγώνες τους και την επαγρύπνηση, χάρις στην γνώση και την επινοητικότητά τους, μπορούμε όλοι σήμερα να θαυμάζουμε ακόμα την ομορφιά και την ιστορικότητα ενός μοναδικού νησιού. Πολυβραβευμένος ποιητής, βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών για τη σωτηρία πολύτιμων αρχαιολογικών θησαυρών (1977), καθώς και ιδρυτής και πρόεδρος του ιστορικού συλλόγου «Η Υδραίισσα Φώκια», ενός συλλόγου που πέτυχε την έκδοση 7 Προεδρικών Διαταγμάτων για την προστασία της Ύδρας και του Δοκού. Που πέτυχε την απομάκρυνση της απειλής των ιχθυοκαλλιεργειών, πολύ πριν εμείς στον υπόλοιπο Σαρωνικό –και την υπόλοιπη Ελλάδα– αντιληφθούμε καν τον κίνδυνο. Που με το πρωτοποριακό πρόγραμμα ανταλλαγής μηχανελαίων για τους ψαράδες από την Λακωνία ως την Αίγινα, προσφορά του Ομίλου Βαρδινογιάννη, έχει συμβάλει στο να είναι καθαρότερος ολόκληρος ο Αργοσαρωνικός. Η συνέντευξη κράτησε τελικά πολλές ώρες. Ώρες γεμάτες έναν μεταδοτικό ενθουσιασμό. Εδώ –μοιραία– δημοσιεύεται ένα μικρό της απόσπασμα.
Πώς μπορούν να ζήσουν νησιά όπως είναι η Ύδρα, οι Σπέτσες, η Αίγινα και άλλοι ιστορικοί τόποι στον Αργοσαρωνικό σε αρμονία με τις σύγχρονες ανέσεις που παρέχει η τεχνολογία, χωρίς να χάσουν τον χαρακτήρα τους;
Όλα ξεκινούν από τη θάλασσα. Αν το θαλάσσιο περιβάλλον δεν είναι υγιές –όπως και το χερσαίο περιβάλλον αν δεν είναι υγιές– υπάρχει ένα τεράστιο πρόβλημα. Το σοβαρότερο, όμως από όλα είναι το πώς μπορεί να διατηρηθεί ο λαϊκός πολιτισμός, με όλα τα ύφη τα αρχιτεκτονικά που κουβάλησε το εμπόριο, που κουβάλησε η ιστορία, οι κοινωνικές ανακατατάξεις σε τόπους ιστορικούς όπως είναι η Ύδρα, η Αίγινα και οι Σπέτσες, και ποιο είναι το συμφέρον των σύγχρονων τοπικών κοινωνιών στην διατήρηση αυτών των οικισμών, χωρίς να αλλοιώνεται η προσωπικότητά τους. Κανείς δεν είναι εναντίον της εξέλιξης όταν αυτή δεν θίγει αναντικατάστατα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία.
Η Ύδρα είναι ένα παράδειγμα πολύ ενδιαφέρον. Ένας ιστορικός τόπος με ιδιαίτερο χαρακτήρα που κράτησε την φυσιογνωμία του.
Η Ύδρα αναπτύχθηκε από το 1975 ως το 2005, περίπου, ιλιγγιωδώς. Υπήρξε όμως η θέληση από την πλευρά των κατοίκων να στερηθούν κάποιες μικρές ανέσεις, όπως είναι ένα τροχοφόρο, το οποίο μπορεί να τους καλυτέρευε στιγμιαία τη ζωή, αλλά μετά θα έκανε τον τόπο κόλαση, όπως γίνεται στα περισσότερα νησιά που δεν έχουν ένα μέτρο πάνω σε αυτό, χάνοντας το πιο γοητευτικό κομμάτι και το πιο γοητευτικό κίνητρο προσέλευσης ποιοτικού τουρισμού.
Η Ύδρα σώθηκε τελικά –έστω με κάποιους σοβαρούς τραυματισμούς– εξ αιτίας των διαχρονικών αγώνων της συντριπτικής πλειοψηφίας των Υδραίων και των ανιδιοτελών φίλων του νησιού, απανταχού της γης. Επίσης, χάρις στην προστασία του ιστορικού αυτού τόπου από την Aρχαιολογική Yπηρεσία. Mας δίνει, λοιπόν, τη γοητεία της απαράμιλλης λαϊκής αρχιτεκτονικής και το φυσικό περιβάλλον. Μας δίνει ακόμα τις αρχαιότητες όλων των περιόδων, οι οποίες όμως δεν έχουν ακόμα ερευνηθεί σε βάθος. Μας δίνει και κάτι ακόμη.
Όταν βρίσκεσαι στην Ύδρα τον Οκτώβρη, λόγω της άκρας δημιουργικής σιωπής, ακούς από την Κιάφα τις φωνές στο λιμάνι και ξέρεις ότι είναι ο Παντελής, είναι ο Σπύρος, είναι η Αντιγόνη που φωνάζουν, ή όταν έρχεται το καΐκι του Κοσμά και τον ακούς, λες «ήρθε ο Κοσμάς». Καταλαβαίνεις ότι αυτό ήδη είναι μία πολύ ειδική σχέση, μια μέθεξη η οποία πιάνει τους ανθρώπους...
Όλοι γνωρίζουμε την Ύδρα για την ομορφιά της και την ιστορία της την περίοδο της τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης. Υπάρχει όμως και μια πτυχή της ιστορίας της λιγότερο γνωστή. Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, που ξεκινούν από την προϊστορική εποχή. Διάβαζα μάλιστα πρόσφατα γι’ αυτά σε κάποιο έντυπο. Αυτό που δεν διάβασα, όμως, και είμαι σίγουρος ότι πολλοί από τους αναγνώστες της ΝΕ επίσης δεν το γνωρίζουν, είναι ο καθοριστικός ρόλος που παίξατε εσείς και ο Σύλλογός σας στην ανάδειξη και προστασία των σημαντικών αυτών ευρημάτων και στην κήρυξη ολόκληρου του νησιού σε προστατευόμενο αρχαιολογικό μνημείο.
Ο Άδωνις Κύρου, αυτή η καταπληκτική προσωπικότητα, δημοσιογράφος, αλλά και από τους καλύτερους ιστορικούς –για εμένα και αρχαιολόγους– έκανε την έρευνα. Κατέθεσε τις γνώσεις του σε ένα βιβλίο με τίτλο «Στο Σταυροδρόμι του Αργολικού», που βραβεύτηκε μάλιστα από την Ακαδημία Αθηνών. Στο βιβλίο αυτό μας έδειξε όλους τους τόπους όπου υπήρχαν ίχνη προϊστορικά, της κλασσικής περιόδου, της μυκηναϊκής, της βυζαντινής και της μεταβυζαντινής περιόδου.
Το βιβλίο του Κύρου ήταν ένα κλειδί. Ήταν για εμάς ένα κίνητρο. Εμείς, είμαστε ένας ιστορικός σύλλογος, που ο Πατριάρχης ο Βαρθολομαίος επέλεξε να είναι Επίτιμος Πρόεδρός του. Πήραμε την Αρχαιολογική Υπηρεσία, τους διαθέσαμε σκάφος και τους γυρίσαμε σε όλα τα μέρη που είχε επισημάνει ο Κύρου, ένα-ένα. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία –προς τιμήν της– αναγνώρισε πόσο σημαντικό θα ήταν για το νησί και για την ιστορία του τόπου να αποτελέσουν όλα αυτά τα ευρήματα ένα ενιαίο αρχαιολογικό σύνολο. Χαρακτήρισε ολόκληρο το νησί προστατευόμενο αρχαιολογικό μνημείο, δίνοντάς του μεγάλη αίγλη και ένα τεράστιο κίνητρο επίσης για ποιοτική ανάπτυξη.
Αυτό, νομίζω, είναι επίτευγμα πολύ σημαντικό διότι έτσι αναδεικνύεται η Ύδρα συνολικά, ο ιστορικός οικισμός, μαζί με το φυσικό περιβάλλον που τον περικλείει σε ένα ενιαίο προστατευόμενο σύνολο. Τι σημαίνει όμως αυτό για την καθημερινότητα των κατοίκων της Ύδρας;
Να μην φοβίζουμε τον κόσμο, αυτό δεν σημαίνει ότι σταματάει η νόμιμη δόμηση. Αλλά απλώς με την κήρυξη υπάρχει προστασία. Προστασία σημαίνει ότι μπορείς να φτιάξεις το σπίτι σου όπως το βρήκες πριν από 300 χρόνια, με το ίδιο χρώμα, την ίδια ατμόσφαιρα και χρησιμοποιώντας βεβαίως και όλα τα μέσα της τεχνολογίας, και τη σύνδεσή σου στο διαδίκτυο, και τα πάντα.
Η προστασία δημιουργούσε και δημιουργεί κίνητρο για επενδύσεις. Ήρθαν πάρα πολλοί άνθρωποι και αγόρασαν σπίτια στην Ύδρα. Και παλιότερα το έκαναν, γιατί ο οικισμός της Ύδρας προστατευόταν. Αλλά τώρα είναι περισσότεροι. Όμως, υπάρχουν ομάδες ανθρώπων που ειρωνεύονται αυτή την ιστορία, που δεν την θέλουν, που νομίζουν ότι έτσι σταματάνε οι δουλειές.
Άρα υπάρχουν δυσκολίες...
Και βέβαια υπάρχουν δυσκολίες, αγαπητέ κ. Καλόφωνε. Κυρίως η δυσκολία του κράτους να προστατεύσει αποτελεσματικά. Θα έλεγα, η αναλγησία του κράτους, που δεν δίνει κίνητρα σε αυτούς τους πολύτιμους οικισμούς.
Ο ηλιακός θερμοσίφωνας, για παράδειγμα, σήμερα απαγορεύεται. Δεν μπορείς να έχεις ηλιακούς μέσα σε αυτές τις ενιαίες καταπληκτικές κεραμοσκεπές των Υδραίικων σπιτιών. Όπως συμβαίνει και στη Μονεμβάσια. Η Ύδρα προστατεύεται με τους ίδιους όρους και τους ίδιους νόμους.
Άρα, λοιπόν, ο άλλος μου λέει –και έχει δίκιο– «εγώ όμως πληρώνω περισσότερο ηλεκτρικό». Και το κράτος θα μπορούσε να επιβάλλει στη Δ.Ε.Η. μία έκπτωση για την τοπική κοινωνία τουλάχιστον, για τους μόνιμους κατοίκους, με ένα 20%, 30%, 40%. Να μην έχουμε αυτό το δίκαιο παράπονο. Kαι αυτό δεν το έχουμε πετύχει ακόμη, παρότι προσπαθήσαμε επανειλημμένως για πάρα πολλά χρόνια.
Βέβαια πολλοί δεν θα έβαζαν ηλιακό ποτέ, γιατί ήξεραν ότι θα κατέστρεφαν τον τόπο τους. Αλλά έπρεπε και το κράτος να μεριμνήσει, και πρέπει να μεριμνήσει.
Αναφέρατε τη Μονεμβασία, έναν πολύ αυστηρά προστατευόμενο μεσαιωνικό οικισμό, ο οποίος όμως έχει μια εξαιρετική ανάπτυξη, τουριστική και οικοδομική. Έχουν χτιστεί πάρα πολλά σπίτια με αυτούς τους όρους προστασίας. Και βέβαια η αξία της γης, όπως και στην Ύδρα, είναι δυσθεώρητη, δεν την πλησιάζουν καν άλλοι τόποι όπως η Αίγινα, τόποι εξ ίσου ιστορικοί που δεν έχουν προστατευθεί.
Και δεν τις πλησιάζει η Αίγινα –είναι η άποψή μου– ακριβώς επειδή δεν μπήκε στον αυτοπεριορισμό να σεβαστεί αυτούς τους όρους ή να ζητήσει και η ίδια να υπαχθεί σε αυτούς τους όρους της προστασίας.
Αντίθετα, ακόμη και σήμερα, η δημοτική αρχή πιέζει για την κατασκευή ενός τεράστιου κυματοθραύστη μπροστά από την Κολώνα, την αρχαία ακρόπολη. Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του μοναδικού αρχαίου λιμένα...
Αυτό εντάσσεται, κ. Καλόφωνε, στους μηχανισμούς αυτούς που αναφέραμε: ότι, για να σωθεί ένας τόπος και να κερδίσει τα τεράστια πλεονεκτήματα, πρέπει να είναι σε θέση κάτι να χάσει. Γιατί δεν μπορεί να τα έχει όλα μαζί. Αυτό το έργο ασφαλώς θα μειώσει την αισθητική αξία της Αίγινας. Και δεν ξέρουμε εν τέλει τι θα προσθέσει. Δηλαδή δεν τους κοστίζει να βλέπουν αυτό το πράγμα; Όποιος κατεβαίνει στην πόλη να κάνει μια βόλτα να βλέπει αυτό το τερατούργημα, σαν να είναι η Αίγινα η ψαρόσκαλα του Περάματος; Γιατί έτσι θα γίνει στο τέλος.
Τι είναι, λοιπόν, ακριβώς ο σεβασμός και η προστασία της ιστορικής μνήμης και της φυσιογνωμίας ενός τόπου;
Πολλές φορές, αισθάνομαι ότι υπάρχει μία παρεξήγηση. Διότι το θέμα δεν είναι απλώς να σώσουμε ένα κτίριο, για παράδειγμα, και να παραμείνουν μόνο οι τοίχοι του οι εξωτερικοί, με προσθήκες ή με διάφορες επεμβάσεις –είτε στο χρώμα είτε στο υλικό των κουφωμάτων είτε στο είδος της στέγης που θα μπει– που να μην ταιριάζουν, που να αλλοιώνουν την ιστορική φυσιογνωμία του, γιατί τότε θα μπορούσαμε και να το γκρεμίσουμε. Αν είναι να το παραχαράξουμε, δεν ωφελεί σε τίποτα να κρατήσουμε αυτό το διατηρητέο κέλυφος του σπιτιού.
Είναι δύο πράγματα λοιπόν. Πρώτα, το πώς, με πόση αυστηρότητα –με πόση γνώση μάλλον, θα έλεγα– με πόση ακρίβεια διατηρούμε κάτι το οποίο θεωρούμε ότι πρέπει να διατηρηθεί για τις επόμενες γενιές. Και δεύτερον, σε τι σύνολο εντάσσεται. Διότι αν δίπλα του υπάρχουν παραφωνίες, πάλι δεν είναι τόσο μεγάλη η αξία του διατηρητέου.
Και αυτό έχει μεν επιτευχθεί σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό στην Ύδρα, αλλά είναι ένας διαρκής αγώνας. Δεν είναι ρόδινα όλα, διότι ακόμα και άνθρωποι, οι οποίοι αγαπούν αυτόν το χαρακτήρα της Ύδρας και πληρώνουν πάρα πολλά χρήματα για να αποκτήσουν ένα σπίτι, μπορεί να θέλουν να κάνουν κάποιες επεμβάσεις, που θα έβλαπταν το σύνολο του οικισμού. Οπότε κι εκεί χρειάζεται πάντα μία επαγρύπνηση. Και ξέρω ότι θα έχουμε και στο μέλλον πολλούς αγώνες για να διατηρηθεί ο συνολικός χαρακτήρας του οικισμού.
Νομίζω ότι το μυστικό της Ύδρας είναι αυτό: ότι υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότερες παραφωνίες, ότι τελικά όταν την επισκέπτεσαι, αισθάνεσαι σαν να κάνεις ένα βήμα πίσω στο χρόνο. Μη χάνοντας, όπως είπατε, όλα αυτά, τις σύγχρονες ανέσεις, αλλά μην κάνοντας και ένα σκηνικό Ντίσνεϋλαντ, σαν τα χολλυγουντιανά φιλμ που παριστάνουν κάτι, αλλά χωρίς καμιά αυθεντικότητα.
Ο Σύλλογός σας έχει παίξει πολύ καθοριστικό ρόλο σ’ αυτό, με συνεχείς αγώνες. Πρόσφατα αποφάσισε να αναμειχθεί και στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Ύδρας, κατεβαίνοντας στις εκλογές ως παράταξη, με εσάς υποψήφιο Δήμαρχο. Με ένα πολύ καλό εκλογικό αποτέλεσμα και με ένα εξαιρετικό ψηφοδέλτιο.
Από όλες τις επαγγελματικές τάξεις, από αγωγιάτες, απλούς ανθρώπους έως και καθηγητές πανεπιστημίου.
Ο Σύλλογος δεν κατέβηκε ο ίδιος στις εκλογές. Αλλά οι Οικολόγοι Ύδρας είναι σαφώς μια ομάδα ανθρώπων που έχει τις ίδιες ιδέες. Στο καταστατικό μας, υπάρχει σαφές άρθρο που αναφέρει ότι δεν θέλουμε κομματικοποίηση. Διευκρινίζω ότι δεν έχουμε καμία σχέση με τους Πράσινους Οικολόγους. Σέβομαι αυτό το χώρο, όπως σέβομαι κάθε ομάδα που πιστεύει στον κοινοβουλευτισμό. Αλλά διαφωνώ ριζικά με την κομματικοποίηση του κινήματος, όπως και με τα οφέλη των Πράσινων Οικολόγων, από τη σύγχυση που προκαλείται, με άλλες δραστήριες υπερκομματικές ομάδες οικολόγων.
Τελικά πώς είναι όταν βρίσκεται κανείς μέσα στους μηχανισμούς της αυτοδιοίκησης;
Εγώ είμαι τώρα Γραμματέας του Δημοτικού Συμβουλίου, έχω κάποιο ρόλο, βάσει του νόμου του Καλλικράτη. Είμαι δηλαδή επικεφαλής της ελάσσονος αντιπολίτευσης.
Κοιτάξτε, είναι καλό πάντα να ασχολείται κανένας με τα κοινά, όταν έχει ξεκάθαρες θέσεις από την αρχή, που δεν αλλοιώνονται μπαίνοντας μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο. Θα προσπαθείς με διάλογο να πείσεις τους συναδέλφους ή να πειστείς από αυτούς. Αυτό είναι το αξίωμα της δημοκρατίας. Το να μπαίνεις μέσα και να κάνεις μία στείρα, διαρκώς, αντιπολίτευση δεν ωφελεί. Μερικές φορές, βέβαια, αναγκάζεσαι να ασκείς αντιπολίτευση, όταν η άλλη πλευρά προτείνει πράγματα που θέλουν να καταργήσουν αυτά που έχεις πετύχει εσύ μία ολόκληρη ζωή.
Τελικά πρόκειται για αποτελεσματική μορφή αγώνα;
Εγώ πιστεύω ότι βοηθάει, κάτω από τις συνθήκες που σας είπα, βοηθάει. Είναι, βέβαια, και ψυχοφθόρος υπόθεση. Και μεγάλο τόλμημα...
Ποια είναι λοιπόν η προοπτική για την Ύδρα και ποια για τους Οικολόγους της Ύδρας; Να περιμένουμε ότι κάποια στιγμή θα είσαστε η δημοτική αρχή; Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι;
Οι στόχοι παραμένουν πάντα οι ίδιοι. Προστασία των αναντικατάστατων στοιχείων του ανθρωπογενούς και του φυσικού περιβάλλοντος: της αρχιτεκτονικής, δηλαδή, και του τοπίου. Και ταυτόχρονα έργα, τα οποία δεν θα θίγουν ούτε την οικονομική ζωή της τοπικής κοινωνίας αλλά ούτε τη φυσιογνωμία του νησιού. Εδώ πρέπει να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο η συμμαχία με την τοπική κοινωνία, πρέπει και αυτοί οι λίγοι που αντιδρούν να καταλάβουν ότι η προστασία είναι το συμφέρον τους. Μιλάμε για την αξιοπρέπεια των ερειπίων, για την αξιοπρέπεια του αγώνα όλων αυτών των ανθρώπων που πάλεψαν για αυτό το νησί, για την Ύδρα.
Στην Ύδρα ακόμα δεν φαίνεται η καταστροφή που έχει γίνει, αλλά για μας, που την ξέρουμε, υπάρχουν αρχιτεκτονικά στοιχεία που τείνουν να εκφυλιστούν. Συνεχίζουμε λοιπόν τον αγώνα με ένα γενικότερο σύνθημα: «όχι λιγότερη Ύδρα, όχι λιγότερη ομορφιά». Η Ύδρα δεν αντέχει λιγότερη ομορφιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου